Gülce Edebiyat Akımı

Tam Görünüm: Her İnsan Bir Kitap
Şu anda Hafif Görüntüleme modundasınız. Sayfayı normal görüntülemek için, buraya tıklayın.
Her insan bir kitap


Ahmet ÖZDEMİR
*************

Anadolu'yu hal ve kal ilmiyle aydınlatan, Anadolu insanına coşkulu, sevecen ve hoşgörülü bir yaşama reçetesi sunan Hünkâr Hacı Bektaş Veli, söz ve gönül mülkünün sultanıydı. Güzel sanatların üç dalı ile yani şiir, müzik ve raks (sema, samah) ile insanları gönül gönül eğitti. "Bir nefes sıhhat" örneği yumuş, yıkamış, onlara yepyeni bir dünya görüşü kazandırmıştı.

İşte bu gönül erinin paha biçilmez özdeyişlerinden altın damlalar:

'Hiç bir milleti (toplum) ve insanı ayıplamayınız.'
'Düşünce karanlığına ışık tutanlara ne mutlu.'
'İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.'
'İncinsen de incitme.'
'Marifet ehlinin ilk makamı edebidir.'
'Her insan okunması gereken bir kitaptır.'

Bu öz, özet deyişler, bütün insanların okuyup, düşünüp ders alması gereken öğütlerdi.

Feyzi Halıcı Hünkâr Hacı Bektaş Veli'den Özdeyişler, (TBMM Yayını Ankara 1995. s.5-9) adlı kitapçığının önsözünnde .Ahmet Yesevî'den itibaren on üçüncü yüzyılın gönül erlerinin, tekmil insanlığı huzura kavuşturan, insan sevgisinde ve hoş görüsünde mutluluğu simgeleyen düşüncelerini her vesileyle dile getirdiklerini yazıyor.

Feyzi Halıcı, Çağrı Dergisi'nin Ocak 1972 sayısına yazdığı başyazıda Roma Üniversitesi doçentlerinden Anna Masala'dan söz ediyor. 1971 yılında Masala'nın Konya'da verdiği bir konferansı ve "Siz kuvvetlisiniz. Bir gün Avrupa yine sizden aradığı aydınlığı ve huzuru alacak." Sözlerini hatırlatıyor. Daha sonraki yıllarda Roma Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Başkanı Ord. Prof. Dr. Unvanlarına sahip olacak olan Anna Masala, 1971 yılında Konya'da bir kongrede şunları söylemişti:

"Batı maddeyi ve eşyayı, doğu manayı ve insanı keşfetti. Batı keşfettiği maddenin adeta esiri oldu. Çünkü Batı dünyasının genç kuşakları maddeye kısa bir süre sonra bağımlı hale geldiler. Sizler mana yolunun daima arayış içinde olan yolcularısınız. Bir gün, Batı dünyası, sahip olduğunuz bu manevi kültür varlığınızı elinizden almak için gelip kapılarınıza dayanacak. Kültür varlığınıza sahip olmanın yolunu, yöntemini biliniz!"

Ahmet Yesevî ve ondan fışkıran meşaleler, Anadolu'yu ve Balkanları aydınlatmış, İslamlaştırmış, Türkleştirmiş ve insan sevgisi ile doldurmuştu. Ahmet Yesevî'den Hacı Betktaş Veli'ye ve diğer takip edenler Yunus Emreler, Mevlâna'lar, Ahi Evranlar.. Cümle Anadolu erleri, Rumeli erleri...
Hacı Bektaş Veli'nin misyonunu nasıl özetleyebiliriz?

Diyebiliriz ki, on üçüncü yüzyılın tasavvuf dünyasında Türk mutasavvıfları, Horasan erleri, Alperenler özet olarak "insan" sevgisinde birleşen gönül erleri hep bu arayışın içinde olmuşlardı.

Hacı Bektaş Veli 'Ara, Bul' derken elbette canlıların en şereflisi olan insanı gündeme getirmiştir. Mevlana'da da aynı arayışı görüyoruz.

'Bir can var canında o canı ara.'

Büyük bir toplumun gören gözü, duyan kulağı ve konuşan dili olan bir garip aşık hüviyetinde görünen, yanardağ örneği ateşli şiirler söyleyen Yunus Emre dört kelimeyle cihanı tapşıran bir gönül haritası çizer:

'Senden ayrıl, sana kaç!'

Hünkâr Hacı Bektaş Veli canlıların en şereflisi olan insanın, süresiz, sonsuz mutluluğundan yanadır. Enaniyetin (Benlik. Kendine güvenmek, gurur. Hodbinlik. Sadece kendine taraftarlık. Her yaptığı işi kendinden bilmek.) ötesinde benlikten, gıybetten, hırstan, cimrilikten, kötü zanda bulunmaktan bütün insanları korumak ister.

Bu bir gönül eğitimi işidir. Kimseyi töhmet altında bırakmadan, izzeti nefsini rencide etmeden, bağıra, çağıra ürkütücü bir dil kullanmadan, yumuşak bir şekilde, kalbi kırmadan, yapıcı, okşayıcı, hak verdirici bir üslup içinde gerçeği bildirmek, olgun insanların yoludur, yöntemidir, görevidir. Hünkâr Hacı Bektaş Veli hangi konuda olursa olsun, ikna edici, bilgilendirici, tamamlayıcı bir dille olayların çözümünü ortaya koyar, karşısındaki dost veya yabancı kim olursa olsun onu zevkle dinler, teselliyi, gerçeği onun sözlerinde, sohbetlerin de doyasıya bulurlardı.

Yarınki yazımda Hacı Bektaş Veli'nin Vilayetname'sinden söz edeceğim.