28/09/2013, 08:07
ŞİİR ve ANLATIM-5-
Mustafa CEYLAN
**************
HECE ŞİİRİNDEN NOTLAR….:
ÖNCE bir binanın projesi-iskeleti gibi HECE ŞİİRİ’nin de projesine –iskeletine bakalım, olur mu?
DİYELİM ÜÇ kıtalık şiir yazacağız. İşte projesi:
………………………………..a
………………………………..b
………………………………..a
………………………………..b
xx
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..b
xx
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..b
işte bu kadar.
Buradaki a,b,c,d ler KAFİYE’lerdir. KAFİYE NEDİR dersen. Kafiye: mısra sonlarındaki ses benzerlikleridir. Yani (acı,bacı,öcü veya gül,tül,bülbül yada bak,yak,tak,çak,ak,çık,çek,ek,tek gibi) tamam mı?
En çok KAFİYEDE hata yapar şairler. O da şundan: Kafiyeyi KÖK’ ten değil de EK’ ten yaparlar. O bir hatadır. Yani, (GİTTİM-GELDİM kelimelerinin ikisi de TİM-DİM le bittiği halde KAFİYE DEĞİLDİR. Çünkü KÖKten değil, ekten yapılmış oluyorlar. Bu iki kelimenin kökleri GİTMEK ve GELMEK’tir değil mi? İkisi de MEK LE BİTTİĞİ HALDE git ve gel kelimelerinde UYUM yoktur, yani KAFİYE değildirler. Şairlerin yaptığı ÖNEMLİ HATA BUDUR. Sadece türkü ve şarkı sözlerinde bu hoş görülebilir. ALDIM-SATTIM kelimeleri de aynen öyledir. AL ve SAT kelimeleri birbirine uymaz, kafiye değildirler yani. Oysa AL’ın kafiyeleri al,dal,sal,bal,hal,kal,ol,dol vb olduğu gibi SAT’ın kafiyeleri de Sat,at,yat,hat,kat,mat,çat vb dir.
Bak kardeşim,
KAFİYE ÖNEMLİ. KAFİYE:Kelimeleri kesip parçalamak yada Kelimelerle DANS etmektir.
DANS etmek dedim de bak bir iki örnek veriyim sana. KIRTASİYE kelimesini keselim KIRT ve ASİYE olur demi? Mesela KALABALIK kelimesini keselim KALA ve BALIK olur, ya da
DÜNYA kelimesinin önüne bir kelime ekleyelim DÜNYA…GÖRDÜNYA…Gör kelimesini ekleyince bak değişti. DÜŞERİM kelimesiyle dans edelim DÜ ve ŞER’İM(Dü=iki demek, ŞER=Kötü demek; veya DÜŞ, ER’im yaptık DÜŞ=rüya, hayal demek ER=asker DEMEK DEĞİL Mİ? BAKAN kelimesini keselim BAK ve AN oluyor değil mi?
Yani can kardeşim, yolda gördüğün levhaları, yazıları, okuduğunu, işittiğini hep kes, biç, oyna KELİMELERLE…BUNU ALIŞKANLIK HALİNE GETİR. Göreceksin bak neler bulacaksın ve TÜRKÇE’mizin ne kadar zengin olduğunu öğreneceksin.
BALIK kelimesinin önüne bir kelime ekleyelim KALA yı ekleyelim. Ne olur? KALABALIK değil mi? Al, sana şahane üç kafiye: BALIK / KALABALIK / ALIK
Aynen böyle olduğu gibi COŞAR / KOŞAR/ TAŞAR/AŞAR/ŞAŞAR/BAŞAR/YAŞAR vb. kelimelerde Ş ortada ses veren harftir.
Neyse ileride bu konuya daha DETAYLICA gireceğiz.
Asıl konumuza gelelim.
ÜÇ KITALIK PROJEMİZE… Projemiz şöyleydi değil mi?
………………………………..a
………………………………..b
………………………………..a
………………………………..b
xx
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..b
xx
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..b
DEMEK Kİ, birinci kıtanın İLK SATIRINDAKİ SON KELİME ile 3. satırındaki son kelime KAFİYE olacak, (a ve a işaretli)
Aynen öyle 2. satırdaki son kelime ile 4. satırdaki son kelime kafiye olacak demektir.(b ve b işaretli)
DEMEK Kİ, ikinci kıtaya bakalım, 1,2,3 satırlar (c,c,c işaretli) birbiriyle kafiyeli olacak 4. satırı ise BİRİNCİ KITANIN SON SATIRI İle KAFİYELİ olacak
Ve DEMEK Kİ, üçüncü kıtaya bakalım aynen 2. kıta gibi, 1,2,3. satırlar (d,d,d işaretli) birbiriyle kafiyeli olacak 4. satırı ise BİRİNCİ KITANIN SON SATIRI ile KAFİYELİ olacak.
İşte PROJE-yani ŞİİR BİNASININ iskeleti bu. Anladık mı?
İSTERSEN buraya kadarı dön bir daha oku.
Şeklimiz bu işte:
………………………………..a
………………………………..b
………………………………..a
………………………………..b
xx
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..b
xx
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..b
Örnek verecek olursak
Bu vatan toprağın kara BAĞRINDA
Sıradağlar gibi DURANLARINDIR
Bir tarih boyunca onun UĞRUNDA
Kendini tarihe VERENLERİNDİR
Bak bu ilk kıtada BÜYÜK HARFLE yazdığım BAĞRINDA-UĞRUNDA (a,a) ve DURANLARINDIR-VERENLERİNDİR(b, b)
Şimdi kinci kıtasına bakalım
Tutuşup kül olan OCAKLARINDAN
Şahlanıp köpüren IRMAKLARINDAN
Hudutlarda gaza BAYRAKLARINDAN
Alnına ışıklar VURANLARINDIR.
Burada BÜYÜK HARFLE yazdığım OCAKLARINDAN,IRMAKLARINDAN,BAYRAKLARINDAN(c,c,c) iken son satır VURANLARINDIR (b) olmuştur. Yani BİRİNCİ KITADAKİ -DURANLARINDIR,VERENLERİNDİR ve burada da VURANLARINDIR olmuştur, değil mi?
Gelelim 3. kıtaya
Ardına bakmadan yollara DÜŞEN
Şimşek gibi çakan, sel olup TAŞAN
Huduttan hududa yol bulup KOŞAN
Cepheden cepheyi SORANLARINDIR
Evet, gördün mü, aynen 2. kıta gibi DEĞİL Mİ?
İşte bu kadar PROJE miz,….
Mustafa CEYLAN
**************
HECE ŞİİRİNDEN NOTLAR….:
ÖNCE bir binanın projesi-iskeleti gibi HECE ŞİİRİ’nin de projesine –iskeletine bakalım, olur mu?
DİYELİM ÜÇ kıtalık şiir yazacağız. İşte projesi:
………………………………..a
………………………………..b
………………………………..a
………………………………..b
xx
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..b
xx
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..b
işte bu kadar.
Buradaki a,b,c,d ler KAFİYE’lerdir. KAFİYE NEDİR dersen. Kafiye: mısra sonlarındaki ses benzerlikleridir. Yani (acı,bacı,öcü veya gül,tül,bülbül yada bak,yak,tak,çak,ak,çık,çek,ek,tek gibi) tamam mı?
En çok KAFİYEDE hata yapar şairler. O da şundan: Kafiyeyi KÖK’ ten değil de EK’ ten yaparlar. O bir hatadır. Yani, (GİTTİM-GELDİM kelimelerinin ikisi de TİM-DİM le bittiği halde KAFİYE DEĞİLDİR. Çünkü KÖKten değil, ekten yapılmış oluyorlar. Bu iki kelimenin kökleri GİTMEK ve GELMEK’tir değil mi? İkisi de MEK LE BİTTİĞİ HALDE git ve gel kelimelerinde UYUM yoktur, yani KAFİYE değildirler. Şairlerin yaptığı ÖNEMLİ HATA BUDUR. Sadece türkü ve şarkı sözlerinde bu hoş görülebilir. ALDIM-SATTIM kelimeleri de aynen öyledir. AL ve SAT kelimeleri birbirine uymaz, kafiye değildirler yani. Oysa AL’ın kafiyeleri al,dal,sal,bal,hal,kal,ol,dol vb olduğu gibi SAT’ın kafiyeleri de Sat,at,yat,hat,kat,mat,çat vb dir.
Bak kardeşim,
KAFİYE ÖNEMLİ. KAFİYE:Kelimeleri kesip parçalamak yada Kelimelerle DANS etmektir.
DANS etmek dedim de bak bir iki örnek veriyim sana. KIRTASİYE kelimesini keselim KIRT ve ASİYE olur demi? Mesela KALABALIK kelimesini keselim KALA ve BALIK olur, ya da
DÜNYA kelimesinin önüne bir kelime ekleyelim DÜNYA…GÖRDÜNYA…Gör kelimesini ekleyince bak değişti. DÜŞERİM kelimesiyle dans edelim DÜ ve ŞER’İM(Dü=iki demek, ŞER=Kötü demek; veya DÜŞ, ER’im yaptık DÜŞ=rüya, hayal demek ER=asker DEMEK DEĞİL Mİ? BAKAN kelimesini keselim BAK ve AN oluyor değil mi?
Yani can kardeşim, yolda gördüğün levhaları, yazıları, okuduğunu, işittiğini hep kes, biç, oyna KELİMELERLE…BUNU ALIŞKANLIK HALİNE GETİR. Göreceksin bak neler bulacaksın ve TÜRKÇE’mizin ne kadar zengin olduğunu öğreneceksin.
BALIK kelimesinin önüne bir kelime ekleyelim KALA yı ekleyelim. Ne olur? KALABALIK değil mi? Al, sana şahane üç kafiye: BALIK / KALABALIK / ALIK
Aynen böyle olduğu gibi COŞAR / KOŞAR/ TAŞAR/AŞAR/ŞAŞAR/BAŞAR/YAŞAR vb. kelimelerde Ş ortada ses veren harftir.
Neyse ileride bu konuya daha DETAYLICA gireceğiz.
Asıl konumuza gelelim.
ÜÇ KITALIK PROJEMİZE… Projemiz şöyleydi değil mi?
………………………………..a
………………………………..b
………………………………..a
………………………………..b
xx
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..b
xx
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..b
DEMEK Kİ, birinci kıtanın İLK SATIRINDAKİ SON KELİME ile 3. satırındaki son kelime KAFİYE olacak, (a ve a işaretli)
Aynen öyle 2. satırdaki son kelime ile 4. satırdaki son kelime kafiye olacak demektir.(b ve b işaretli)
DEMEK Kİ, ikinci kıtaya bakalım, 1,2,3 satırlar (c,c,c işaretli) birbiriyle kafiyeli olacak 4. satırı ise BİRİNCİ KITANIN SON SATIRI İle KAFİYELİ olacak
Ve DEMEK Kİ, üçüncü kıtaya bakalım aynen 2. kıta gibi, 1,2,3. satırlar (d,d,d işaretli) birbiriyle kafiyeli olacak 4. satırı ise BİRİNCİ KITANIN SON SATIRI ile KAFİYELİ olacak.
İşte PROJE-yani ŞİİR BİNASININ iskeleti bu. Anladık mı?
İSTERSEN buraya kadarı dön bir daha oku.
Şeklimiz bu işte:
………………………………..a
………………………………..b
………………………………..a
………………………………..b
xx
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..c
………………………………..b
xx
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..d
………………………………..b
Örnek verecek olursak
Bu vatan toprağın kara BAĞRINDA
Sıradağlar gibi DURANLARINDIR
Bir tarih boyunca onun UĞRUNDA
Kendini tarihe VERENLERİNDİR
Bak bu ilk kıtada BÜYÜK HARFLE yazdığım BAĞRINDA-UĞRUNDA (a,a) ve DURANLARINDIR-VERENLERİNDİR(b, b)
Şimdi kinci kıtasına bakalım
Tutuşup kül olan OCAKLARINDAN
Şahlanıp köpüren IRMAKLARINDAN
Hudutlarda gaza BAYRAKLARINDAN
Alnına ışıklar VURANLARINDIR.
Burada BÜYÜK HARFLE yazdığım OCAKLARINDAN,IRMAKLARINDAN,BAYRAKLARINDAN(c,c,c) iken son satır VURANLARINDIR (b) olmuştur. Yani BİRİNCİ KITADAKİ -DURANLARINDIR,VERENLERİNDİR ve burada da VURANLARINDIR olmuştur, değil mi?
Gelelim 3. kıtaya
Ardına bakmadan yollara DÜŞEN
Şimşek gibi çakan, sel olup TAŞAN
Huduttan hududa yol bulup KOŞAN
Cepheden cepheyi SORANLARINDIR
Evet, gördün mü, aynen 2. kıta gibi DEĞİL Mİ?
İşte bu kadar PROJE miz,….