“ BİR PARÇA BEZ ”
İzinli olmama rağmen sıcak bir yaz günü, üstelik de Ramazan ayında evimin ihtiyaçlarından dolayı dışarı çıkmıştım. Güneş tam tepede idi ve adeta hamama girmiş gibi terliyordum. Gölgede bile sıcaktan muzdarip olmamak mümkün değildi.
Bir ağacın altında bulunan bankta oturan iki kişinin yanına oturdum. Oturur oturmaz terimi silmek için elimi cebime attığımda kâğıt mendilimin bulunduğu naylon ambalajın boş olduğunu gördüm. Sıcaktan dolayı az ilerideki büfeye gidecek cesareti bulamıyordum. Nerede ve nasıl bir olayla karşılaşıp not tutmam gerekeceğini bilmediğim gibi, şiirin de nerede ne zaman kendisini yazdıracağı da belli olmuyordu. Bu yüzden sürekli olarak çantamda birkaç tane boş kâğıt bulunduruyordum. O kâğıtları yelpaze olarak kullanmak amacıyla çantamı açarken çantanın diğer bölmesinde bulunduğunu unuttuğum bez mendilimi hatırladım. Denize düşen bir insanın can simidine doğru kendini atması gibi alelacele çantamın diğer bölmesini açıp mendilimi çıkardım. Alnımdan ve şakaklarımdan yüzüme doğru inen damlaları sildikten sonra ilk kez görüyormuş gibi mendilimi incelemeye başladım.
Peki, kâğıt mendilleri bir kez kullanıp atarken, günlerce çantamda taşıdığım bez mendilimi nasıl unutmuştum? Ter ile nemlenen mendile bakarak geçmişin ve bugünün mukayesesini yapmaya başladığım dakikalarda bir parça bezin beni nereye götüreceğini elbette tahmin edemezdim.
Bu dakikalarda hafızama başvurarak içinde ‘mendil’ olan türküleri hatırlamaya ve sessizce söylemeye başladım.

Al mendili mendili,
Kız sever karanfili.

Mendil bağlarım yandan,
Seni severim candan.
İki yerde yâr olmaz,
Ya benden geç, ya ondan.

Bu yazıyı bilgisayarıma aktarırken türkülerin yörelerine de baktım. Hatay Yöresine ait olduğunu öğrendiğim yukarıdaki türküyü çocukluğumdan beri bilir ve söylerim. Türkünün, ülkemizin en güney ucundaki Hatay yöresine ait olduğunu öğrenince bir araştırma yapıp kuzeyde de var mı diye merak ettim. İşte peşinden kuzeydeki ilimiz Sinop yöresine ait bir başka mendilli türkü:

Tüfeğim dolu saçma,
Sevdiğim benden kaçma.
Her tarafım yareli,
Bir yara da sen açma.
Of of özlerden,
Öptüm ela gözlerden.
Of of ölüyom,
Mendil salla geliyom.
Keratanın kızını,
Can yürekten seviyom.

Şimdi de batı ve doğuya bakalım… Önce Edirne yöresine ait bir oyun havası da olan türkünün sözleri:

Kızılcıklar oldu mu?
Selelere doldu mu hey!
Gönderdiğim çoraplar,
Ayağına oldu mu?

Mendili eline,
Mendil verdim geline.
Kara kına yollamış,
Yar benim ellerime.

Ardından da doğuda, Van ilimizin Erciş Yöresine ait bir başka mendilli türkü:
Mendil aldım bir deste,
Meni anamdan iste.
Eğer anam vermezse,
Son cevap menden iste.

Sadece yönlere göre mi? Tabi ki hayır. Bu coğrafyada yaşayan ve az da olsa özünden kopmayanların Sivas Yöresine ait Celal Oğlan Ağıtını bilmemesi veya duymamış olması mümkün mü?

İpek mendil dane dane,
Yudular, serdiler güne.
Ana Celal’i yudular,
Başucunda döne döne.

Sivas demişken, Sivas yakınlarına da bir göz atmak gerektiğini düşünüyorum. Önce bir Erzincan türküsü:

Al mendil sende kalsın,
Sakla koynunda kalsın.
Ben murat alamadım,
Mendilim murat alsın.

Can Erzincan’a kadar gidip de Dadaşlar diyarı Erzurum’a uğranmaz mı?

Al mendilim kaldı kayabaşında,
Bir yar sevdim on üç on dört yaşında.
Kalem oynar kirpiğinde kaşında.

Biraz daha güneye doğru inip Bingöl’e de uğrayalım mı?

Sarı mendil eldedir,
Gürün şalı beldedir.
Gönlümüz yine birdir,
Darılmamız dildedir.

Ve peşinden ver elini Orta ve Batı Anadolu. İşte bir Kırıkkale türküsü:

Keskin’den çıktım mendil salladım,
Kırıkkale’den de haber yolladım.
Zalim düşmanları vurmaz belledim,
Görmeden vurdular ona yanarım.

Bu noktada lise eğitimimi tamamladığım şehri; ismi eski olsa bile her geçen gittikçe yenilenen Eskişehir’i unutmak olur mu?

Yünlü çorabın koncu,
Benim yârim oyuncu.
Yârim mendil istiyor,
Vermek boynumun borcu.

Mendilim lüle lüle,
Ben düştüm gurbet ele.
Yedi mendil eskittim,
Gözyaşım sile sile.

Biraz da kuzeybatıya, dünyanın en güzel şehri İstanbul’a uğrayalım:

Mendilimin yeşili,
Ben kaybettim eşimi.
Al bu mendil sende kalsın,
Sil gözünün yaşını.

Aman doktor, canım gülüm doktor,
Derdime bir çare.
Çaresiz dertlere düştüm,
Doktor bana bir çare.

İstanbul deyince akla gelenlerden biri de İstanbul Beyefendileridir. Çünkü onlar, oturmasını kalkmasını bilen, konuştuğu zaman her kelimesini özenle seçen, saygılı ve saygıdeğer gerçekten birer beyefendidir. Sahi, eskiden özellikle beyefendilerin cebinde birer bez mendil bulunmaz mıydı? Tabi ki bulunur ve mendilin sahibi veya mendil ölünceye kadar bu birliktelik devam ederdi. Oysa şimdi herkesin cebinde birer kutu kâğıt mendil var ve bu mendiller bir kez kullanıp atılıyor.
İşte bu noktada dostluğu, arkadaşlığı, komşuluğu, sevgiyi ve hatta evlilikleri de düşünmeye başladım. Tıpkı bez mendil gibiydi her şey… Eğer biri ile arkadaş iseniz arkadaşlığınız, dost iseniz dostluğunuz, seviyorsanız sevginiz, evli iseniz evliliğiniz taraflardan biri ölünceye kadar sürer, komşu iseniz komşuluğunuz da yine taraflardan biri ölünceye veya başka bir yere taşınıncaya kadar devam ederdi. Hatta bu taşınma aynı şehrin içinde ise aradaki mesafe göze gelmez, sık sık karşılıklı ziyarete gidilir, göreceli olarak komşuluk bitmiş olsa da ziyaretlerde ilk soru; “Nasılsınız komşu?” olur ve bu komşuluk yaşatılırdı.
Eskiden mendillerimiz vardı, gözyaşımızla ıslatırdık. Sebebi de aşk olurdu. Artık ıslak mendiller satılıyor. Büyük sevdalar da raflarda örümcek bağlıyor.
Bugün herkes, tıpkı tek kullanımlık kâğıt mendiller misali dostlukların, arkadaşlıkların, komşulukların, sevgilerin ve evliliklerin çok kısa sürdüğünden yakınıp durmakta… Acaba diyorum, o bir parça bez miydi bizi insan yapan, birbirimize bağlayan ve ölünceye kadar duygularımızı sıcak tutan?

03.08.2012/M.


_SIR_ "






Bir ihtiyaç anında düşülen durumdan çıkarılan vazife ve vazifeden çıkan ananeler, değerler, hasletler, paylaşımlar, mozaik çeşniliğinde kültürel renkler…
Muhteşem bir paylaşımdı değerli yazın dostu…
Bir yandan geçmişe vurgu bir yandan bugüne… Ve içinden sevgiyle destelenerek çıkarılan güldestesi türküler…
Kıvamlı, duru, sımsıcak ve düşündürücü, eğitici kaleminize saygı ve dostlukla…