Akseki deyince
Ünal Şöhret DİRLİK
**************************


yAZAR HÜSEYİN ERKAN

---

Akseki’nin Gödene köyünden çıkalı uzun yıllar olmuş. Ama Akseki, Gödene ve yakın köylerle ilgili bir eser yazılınca duramaz o konu ile ilgili bir tanıtım yazısı yazmadan uykusu gelmez. Bu sefer Merkez köyü Akşahap’ta geçen “Bey Ana” adlı kitap üzerine kurmuş yazısını. Öyle güzel anlatıyor ki duygularını bitirmeyince kayda bile almadım. Hüseyin Erkan’ın bu güzel yazısını Akseki’li arkadaşlarımıza duyurayım dedim. Onların pek çoğu ile Antalya Aksu’da karavana kaşıkladık. Hangi birini unutayım. Hüseyin Erkan’a teşekkür ederim.

Ünal Şöhret Dirlik     
                                                            
A K S E K İ,   A K Ş A H A P   V E   B E Y   A N A

Yazan: Hüseyin Erkan

“Roman”, “Olmuş ya da olabilecek olayları, nedenleri ve sonuçlarıyla birlikte ayrıntılarıyla anlatan bir yazı türü” diye tanımlar edebiyat kitapları.
Ama “roman” denince, ille de bir “hayal ürünü” aklımıza gelir; nedense.
Diyeceksiniz ki, “Hayal ürünü romanlar yok mudur?”
Yok olur mu? Aksine, hayal ürünü romanlar pek çoktur. Ancak, bilmeliyiz ki, her roman da hayal ürünü değildir. Pek çok insanımızın, “Hayatım roman” dediğini duymadınız mı?
Haydi, bunu duymadınız diyelim; Türkiye gazetesi yazarı dostum Ünal Bolat’ın on yıllardır unutulmaz anılar kaleme aldığı köşesinin adını da mı hiç görmediniz, duymadınız? Bilen bilir, gerçekten de o köşenin adı, “Hayatım Roman”!..
Elbette her anı kitabı “roman” değildir. Öyle olsaydı Akseki’nin Çaltılıçukur köyünden çıkıp yükseköğrenim ve doktorasını İsveç’te yapan hemşerimiz Prof. Dr. Osman Nuri Yıldırım, “Harman Zamanı” adlı güzel eserine, “Bir Toplumbilimcinin Anıları” diyeceğine, “roman” derdi.
Aynı O’nun gibi, Aksekili hemşerim Mehmet Karavelioğlu’nun “50 Yıl Karavana”sı da roman değil..  “Ya nedir?” derseniz, aynı Harman Zamanı gibi bir “anılar ambarı” ya da “anılar hazinesi”…
Son okuduğum, konusu Akseki’nin merkez köyü Akşahap’ta geçen “Bey Ana” adlı kitap ise bir roman…
Akşahap, benim doğup büyüdüğüm Gödene köyüne komşu bir köydür. Ve şu anda Turgutlu’da yaşayan sevgili ilkokul öğretmenim Ali Uyar’ın, köyümüze atanmadan önceki ilk görev yeri…
Erdoğan Baysal’ın kaleme aldığı bu romanın başkahramanı; bilgisi, görgüsü, direnci, cesareti ve iradesi sonucu Akşahaplıların kendisine Bey Ana adını verdikleri bir hanımdır. (Yine Akseki’ye bağlıSarıhacılar köyünden gelin gelmiştir. Halk, kısaltıp “Sarâcılar” diye söyler; o köyün adı
“Adı roman ya, kim bilir ne uyduruk şeyler okumuşsundur” dediğinizi duyar gibiyim. Aldanıyorsunuz ama. İnanın; 559 sayfalık romanda uyduruk tek satır yok…
Çok iyi bildiğim gerçek bir coğrafyada gerçek bir yaşamöyküsü anlatılıyor çünkü.
Gerçek gelenekleri ve görenekleriyle…
Özellikle yöresel şiveleri ve yerel sözcükleriyle…
Romanın tüm kahramanları, elli atmış yıl önce köyümde yaşayan insanlarmış gibi geldi bana.
Hele hele romanın başkahramanı Bey Ana, kesinlikle uyduruk bir tip değil… O, biraz ninem sanki, biraz annem, biraz anneannem…
Ninem?  Yani, Bıçığınö’nün Ayşe Teyze’si… Yani babaannem…  Ya da doğumumu gerçekleştiren komşumuz Nuriye Ebe… Dahası Emine Eşana, Fatmiş Aba, Kadriye Hala!..
Yalnızca onlar mı? Köyümüzdeki pek çok kadın, aynen Bey Ana gibi şafak sökerken ayaklanır, yatsı namazından sonra kıçını yere koyabilecek fırsatı bulurdu ancak.
Evin her türlü temizliği, yemeği, bulaşığı, çamaşırı… Hamur yoğurması, yufka açması, sacda pişirmesi… Ahırdaki eşeğin, ineğin sulanması, yemlenmesi… Keçilerin, oğlakların yiyeceği… Süt sağılması, pişirilmesi, mayalanıp yoğurt yapılması, yağ çıkarılması, lor (keş) yapılması…
Farklı yerlerdeki ancak bir oda, bir salon büyüklüğündeki bizim “tarla” dediğimiz toprak parçalarının kazılması, tohum atılıp ekilmesi, zamanı gelince biçilmesi, harmanı, değirmene götürülüp öğütülmesi…
Elbette güğümlerle çeşmeden eve su taşınması, yakacak için dağdan odun kesilip sırtta getirilmesi… Hele hele keçiler için purç dediğimiz maki türü yeşil dalların kesilip yine sırtta taşınması da hep kadınların yapageldiği işlerdi.
“İyi kardeşim de, sizin memlekette hiç erkek yok mu? Bütün bu işleri kadın yapar da, erkekler nerde? Onlar ne iş yapar?” diye sormak hakkınız tabiî.
Gerçek şu ki, Akseki, Toros sıradağlarının üzerinde kurulmuş bir ilçedir. Toprak yoktur, ya da yok denecek kadar azdır. Her yer kaya… Her yer dağ, tepe, bayır… Ayrıca işyeri ve iş alanı hiç yoktur. Dolayısıyla erkekler tuz, bez ve gaz parası kazanmak için gurbete gitmek zorundadır.
Yani, Akseki ve tüm köylerinde yılın en az sekiz, dokuz ayı evin tüm yükü kadının üzerindedir.
Benim bildiğim ve gördüğüm, yalnızca Akşahap’ta değil; Gödene, Menerge, Emirâşıklar,Sarıhaliller, İlvat ve Geriş’te de -üç aşağı beş yukarı-  bütün kadınlar biraz “Bey Ana”dır.
Yazar Erdoğan Baysal, “Bey Ana”nın düş ürünü bir roman kahramanı olmadığını, O’nun gerçekten yaşamış bir kadın olduğunu kanıtlamak için, eserinin son sayfalarına boydan bir fotoğrafını da koymuş. Baktım da, yalnızca direnci, sarsılmaz inancı ve mücadeleleriyle değil; fiziği, duruşu ve bakışı ile de ne kadar çok benziyormuş anama!
“Yazar, herhangi bir köylü kadın fotoğrafı koyup altına “Bey Ana” diye yazmış olamaz mı?”diye sorarsınız, öyle mi? Bu da düşünülmüş, oğlu Mehmet Seçim’le birlikte çekilmiş bir fotoğrafı da var. Ayrıca mezar taşında şu satırlar okunuyor:
“Merhume Çopur Oğlu Mehmet Çavuş Eşi Bey Ana Hatice Soyçopur ruhuna Fatiha… D. 1317 – Ö. 02/12/1967
Bey Ana’nın eşi Mehmet Çavuş’un doğum ve ölüm tarihleri “1882 – 1954” olarak verilmiş. (Bey Ana’nın doğum tarihi 1317 yanlış değil… Milâdi takvim kabul edilmeden önce doğanların doğum tarihleri Hicrî takvime göre yazılıdır nüfus cüzdanlarında. Nitekim babamın doğum tarihi de 1326 olarak yazılı idi kafa koçanında.)
Bey Ana’nın oğlu Seçim’in Akseki Ortaokulundaki sınıf arkadaşlarından biri Mustafa Çatlıoğlu’dur.
Mustafa Çatlıoğlu da düş ürünü değil, gerçek bir roman kahramanıdır. Yakından tanırım kendisini.İstanbul Bahçeşehir’de yaşayan başarılı bir işadamıdır. Aslen Akseki’nin Çimi köyündendir. Romanda adına rastlayınca telefon açıp, “Ortaokulda iken Akşahap köyünden şöyle bir arkadaşın var mıydı?” diye sorunca, “Evet de sen nerden tanıyorsun onu?” diye sordu.
Henüz okumadığı için bu eseri, sınıf arkadaşı gibi kendisinin de “Bey Ana”nın roman kahramanlarından biri olduğunu bilmiyordu.
Erdoğan Baysal, romanını yazmadan önce, iyi çalışmış dersine. Yöreyi bilinçle incelemiş, tanımış. Yöre halkının geçim kaynaklarını, gelenek ve göreneklerini, düşünce tarzını öğrenmiş. Böyle olunca, roman kahramanlarının ayakları yere basıyor.
“Bu romanın yazarı, mutlaka Aksekili’dir” diye düşünüyordum ama internete bakınca anladım yanıldığımı. 1943 Uşak-Eşme doğumluymuş. Doğrusu ya Aksekili, dahası Akşahaplı olmayan, o yörede doğup büyümemiş birinin böyle bir roman yazabileceğini düşünemezdim.
Sözgelişi siz, “gilik” ya da “andız pekmezi” diye bir pekmez olduğunu bilir misiniz
Ben, Akseki yöresinde bu tür bir pekmez yapıldığını bilirim de ne yedim, ne gördüm… Birçok rahatsızlığa karşı “şifa” olan bu pekmezin nasıl yapıldığını hiç mi hiç bilmem. (Merak edip de öğrenmek isterseniz, Bey Ana’yı okuyun lütfen.)
Pekiyi, pamuktan elde edilmiş bembeyaz ipliklerin hangi bitkilerin yaprakları, kökleri, meyveleri ve meyve kabukları ile çeşitli renklere nasıl boyandığını bilir misiniz?
Bey Ana, yalnızca tarhana yapmayı, gilik pekmezi yapmayı değil, iplik boyamayı da bilir; boyadığı ipliklerle peşkir ve kumaş dokumayı da… Sonra dokuduklarını eşeğiyle köylere götürüp peynir, incir, ceviz, buğday, yağ gibi çeşitli ürünlerle trampa usulü pazarlamayı da...
Bir gün oğlu Sayım: “Biz neden hep inciri bol olan köylere gidiyoruz, mal satmak için? Büyük köylere gitsek daha iyi olmaz mı?” diye sorar.
Bakın, ne cevap veriyor, Bey Ana:
“Büyük köyler ulaşıma açık olur oğlum. Oralara gelip giden çok olur. Bu bakımdan insanların ihtiyaçlarını gidermesi kolaydır. Ayaklarına satıcı gelmese bile pazara gitmek kolay olduğu için gelip gidene sipariş edilebilir.” (*)
İşte bunun için, bizim Gödene gibi ilçeye uzak, yolu olmayan, taşıt işlemeyen, kuş uçmaz kervan geçmez uzak köyleri tercih eder.
Öyle iyimser bir kadındır ki O, hiç kimse için kötü düşünmez. Ağzından çıkacak en kötü söz, “Allah iyiliğini versin!”dir
Yayınevi, kitabı yayımlamadan önce, bir editöre verip bir aceminin elinden çıktığı besbelli olan dizgi yanlışlarını düzelttirseydi keşke!  Zira, 559 sayfalık böylesine güzel bir romana hiç yakışmıyor; o tür yanlışlar.
         Hüseyin Erkan
                                                                                                                   [b]info@dilemyayinevi.com.tr[/b]
(*) BEY ANA, Erdoğan Baysal, Kitap yayıncılık 2012, Cağaloğlu/İstanbul