ARUZ VE ARUZ EĞİTİMİNE YÖNELİK UYGULAMA ÖNERİLERİ 


Tacettin ŞİMŞEK

Özet

Aruz, Türk şiirinde bin yıldan beri kullanılan bir vezindir. Edebiyat ders kitaplarında aruzla yazılmış şiirlere yer verilmesi, bu vezin üzerinde durmayı zorunlu kılmaktadır. Ancak liselerimizde aruz, ezber yoluyla öğretilmeye çalışılmaktadır. Oysa kalıpları ezberletmek yerine, aruzun ritmini kulaktan duyurma yöntemi uygulanmalıdır. Türk şiirinde en fazla kullanılan birkaç kalıp üzerinde yapılacak sesli alıştırmalarla aruzun ritmi öğrenciye sezdirilebilir. Bu yazıda, Türk şiirinde en çok kullanılan kalıplar özetlenmiş, ardından kulak yoluyla aruz eğitimi için seçilmiş alıştırma örnekleri üzerinde durulmuştur.

Giriş


Türkiye’de tartışmakla bitirilemeyen demirbaş konular vardır ve aruz bu konulardan yalnızca biridir. Bunda aruzun karşısında yer alanlar kadar, aruzu korumaya çalışanların da katkısı vardır. Aruza karşı çıkanlar, aruzu bilmeme hakkını da savunurlar. Sahiplenme konumunda olanlarınsa aruzun alay malzemesi yapılması karşısında yapabildikleri fazla bir şey yoktur. Aruzu, ona karşı olanların da anlayabileceği tarzda anlatabilmek, hatta sevdirebilmek, oldukça zor görünüyor. Çünkü bahsi geçen tavır, bilgiye ve deneyime dayalı bir karşı çıkış değil, ön yargının dayattığı bir inkârdır.


Okullarımızda vezin bilgisinin, özellikle aruz öğretiminin ezbere ve zorlamaya dayalı olduğu yaygın bir kanıdır. Bilmeden ve sevmeden, sadece kalıp adlarını ezberletmekle öğrenciye vezin öğretmiş olmuyor, aruza dolayısıyla şiire ve edebiyata yönelik korkuyu körüklüyoruz. Kolaylaştırmayan, zorlaştıran bir anlayışla edebiyatı sevdirmek mümkün değildir.
Şairler dahil, şiirle doğrudan ya da dolaylı olarak uğraşan insanların yüzde kaçı aruz kalıplarını kulaktan işiterek ayırabilir ve örneğin tefle aruz ritmi tutabilir? Yalnızca aruz için değil, hece vezni için de durum farklı değildir. Halk ozanları hariç, yüzde kaçımız kulaktan duyarak, parmak hesabı yapmadan bir şiirin hangi hece kalıbıyla yazıldığını söyleyebilir?
Bu yazıda sözü edilecek yöntem, aruz derslerini sıkıcı olmaktan kurtarma ihtiyacından doğdu. Herhangi bir vesileyle aruzdan söz edecek insanlar, bu güçlüğü yenecek başka özgün yöntemler geliştirebilirler. Edebiyat öğretmenleri, alanları gereği çok sık muhatap oldukları “Mef’ûlü nedir?”, “Fâilâtün ne demek?”, “Mefâîlün ne anlama geliyor?” soruları karşısında, söz konusu ibarelerin anlamsızlığını vurgulamak için başka heceler sıralayabilirler. Hatta bu ibareleri popüler isimlerden seçerek genç beyinlerin ilgisini daha uyanık tutabilirler:
Mef’ûlü: Yüz yirmi, Osmanlı, güldeste, Isparta, Cimbomlu...


Mefâîlü: Bebek yüzlü, kitap kurdu, Gümüşhane, Halil Mutlu, Fenerbahçe...
Feûlün: Otuz beş, Müdür Bey, Şener Şen, Trabzon, Beşiktaş...
Fâilâtü: Yirmi altı, termometre, Şanlı Urfa, Şemsi Belli, Malkoçoğlu...
Fâilâtün: Yirmi beş bin, Mehmet_Âkif, Bamsı Beyrek, Gaziantep, Aytaç_Arman...
Fâilün: Yirmi beş, Kırşehir, sevgilim, sûzinâk, Can Yücel...
Feilâtün: Yedi yüz bin, Dede Korkut, Deli Dumrul, kara gözlüm, Zühal_Olcay...
Mefâîlün: Sekiz yüz bin, Bayındır Han, Necip Fazıl, Salâh Birsel, Cüneyt_Arkın...
Mefâilün: Otuz sekiz, Palandöken, döner kebap, Diyarbakır, Kemal Sunal...
Müstef’ilün: Seksen sekiz, Namık Kemal, Belgin Doruk, Türkân Şoray, Fatih Terim... gibi.



----------------DEVAMI VAR-------------------------------