Bayburt'a Celali Baba

Ahmet ÖZDEMİR



Bir Mühendisin o zaman ilçe olan Bayburt'a yolu düşer. Cumhuriyet Meydanında otobüsten iner. Karşılaştığı seyyar satıcıya:

"Kardeş" der. " Burada döneri meşhur bir lokanta varmış yerini biliyor musun?"  Seyyar satıcı, Çoruh nehrinin karşısındaki lokantayı gösterir.

Aradan iki yıl geçmiş, Bayburt vilayet olmuştur. Aynı mühendisin yolu yine Bayburt'a düşmüştür. Lokantaya gitmek ister. Aynı seyyar satıcıyı görünce, emin olmak için sorar.  Seyyar satıcı şöyle bir düşünür. Sonra omuz silker:

"Yavu ni bülüm, gosgoca vilayet, ara da bul."          

Bayburtlu yanındakilerle birlikte kahvehaneye gider. Garsona seslenir, arkadaşlarını göstererek onlara birer çay vermesini söyler sonra ekler:

"Banada sor bir bakıyım ben ne içeçeğim?"

. Orhan Şaik Gökyay'ın "Bayburt Türküsü"nü hatırlıyorum. Sılâ diyerek gittiğini ama kendini gurbete düşmüş gördüğünü anlatıyor ve diyordu ki:

"Sılâm bana ses vermiyor küs müdür?

Dağdan dağa bir perişan ses midir?

Türkü müdür, ağıt mıdır, yas mıdır?

Son deminde. biter buldum Bayburt'u"

Bize tahsis edilen otomobille Aşkale'yi, çok geçmeden elvan çiçeklerle bezenmiş Kopdağına tırmanmaya başlıyoruz.

Zirveye ulaşıyoruz ve bir şiirinde "Düşlerimin zor geçidiydi Koplar.." diyen Yahya Akengin'in  "Bir Şehitten Gelen Ses"ini hatırlamanın zamanı geliyor:

"Kopdağı'nın tepesinde bir anıt

Anıtın üstünde Bayrak

Bayrakta bir rüzgâr ılgıt ılgıt...

Taşırlar ruhumuza selâmları

Selâmınız ne sıcak...

 

Kanımızla erimişti bu dağların karı

Size yeşil, size çiçek olsun..

Öldük ki bu milletin evlâtları,

Yetim kalır ama

Kalamaz özgürlükten yoksun...

....."

Bayburt'a yaklaşırken, bir cılız dere, yolun sağında solunda kıvrıla kıvrıla akıyor ve giderek büyüyor. Birazdan anlıyoruz ki, bu dere giderek büyümekte,  bir nehir ve Çoruh olmakta. Birkaç saat sonra, Bayburt'un ortasında, Çoruh Nehri'nin kenarında bir çay bahçesinde süzgeç görmemiş çayı yudumlarken,  Mehmet Zeki Akdağ'la Çoruh şiirlerini hatırlamaya çalışıyoruz. Önümden akan suların  uzaklardaki durumunu, Ömer Bedrettin'in dizelerinde görür gibi oluyorum:

"Her zaman kaybolur Çoruh uçurumlarda,

Kızıl bir damla güneş suyuna damlamadan,

Sular bütün kan rengi akarken her pınarda,

Dağların boğuştuğu bu kayalık diyarda,

Çoruh uyur suyuna bir ışık damlamadan.

........"

Bayburt'un yetiştirdiği sanatçılardan Fırat Kızıltuğ'un sevdiğim şiirlerinden birisi, Bayburt atlası olan "Bayburt Şikesteleri"dir. Ama "Çoruh Nenni Söyle" şiiri da rahat anlatımlı, akıcı, duygu yüklü ve bilgi küpüdür:

" .... Zihni'yle okudum yazdım, / Celâli bağında gezdim,/ Hicranî kadehi sözdüm; / Çağla Çoruh nenni söyle.

Kızıltuğ, su akar bitmez, / Çoruh'a ovalar yetmez, / Koca nehir yerde yatmaz; Çağla Çoruh nenni söyle."

Belediye'nin kentin girişinde yaptırdığı Şehir Parkı'nı gezerken, Bayburtlu'nun bundan gayrı "Mormoç'un sakası" olmadığını anlamıştım.

Mormoç'un sakası, nedir? Anlatayım:

Bayburt'lu Celâlî, ailesinin geçimini sağlamak için ne iş bulsa çalışmaktaymış.  Bir gün iş bulmak ümidiyle Mormoç Ovasına gitmiş. Çayırların biçilme zamanıymış. Cebre köyünden Hamit Ağa, Celâlî'ye su çekip ırgatlara dağıtmak görevini vermiş.  Celâlî künze ile getirdiği suyu sürekli olarak çalışanlara dağıtıyormuş.  Bu durumunu gören  Kitre köyü ileri gelenlerinden  İbrahim Efendi, Hamit Ağa'ya çıkışmış. "Celâli Baba'ya su mu taşıtıyorsun?"demiş.  Bunun üzerine Celâli elinde künze ve maşraba olduğu halde şu kıtaları söylemiş:

"Aşkın dükkanında hayyat elinde,

Şemseli kaputun yakasıyım ben.

Hublar yığnağında dilber belinde,

Bir altın kemerin tokasıyım ben.

 

Beyler için Horasan'da halıyım,

Gürcistan alıyım, Kişmir şalıyım,

Dağıstan'da anka, tüccar malıyım,

Lâmekan şehrinin  çuhasıyım ben.

 

Bizi otağına okudu pirler,

Muhabbet elinden dem çeker erler,

Celâlî sakisin kadeh ver derler;

Besbelli Mormoç'un sakasıyım ben."