Bülbüller


Ahmet ÖZDEMİR
*************


Takvimlerde nisanın ilk haftası "Bülbüllerin ötme zamanı" diye yazılıdır. "Seherde ağlayan bülbül / Sen ağlama ben ağlayım" diyen Âşık Veysel'in yanık ve titrek sesini duyar gibiyim: "Ötme bülbül ötme bülbül/ Derdi derde katma bülbül / Benim derdim bana yeter / Bir dert de sen satma bülbül!"
Bülbül-gül ve dert. Bu dert aşk derdi, özlem derdi... Kavuşmak için çırpınış ve çağlar boyu bitmez bir serenat.

"Bülbül bağa girip yapmış yuvayı" diye başlıyor Sivas ve Erzurum türküleri. Erzincan yöresinin sözleri Karacaoğlan'a ait olan "Bülbül havalanmış yüksekten uçar" türküsünü dinlerken kendimden geçerim.

"Bülbül havalanmış yüksekten uçar
Has bahçe içinde gülüm var deyi
Seni seven yiğit serinden geçer
Güzeller içinde yarim var deyi

Ben seni severim sen de sev beni
Mevla'm bir karara koymaz insanı
Elbet bir gün olur ararsın beni
Şurda bir divane yarim var deyi

Beni seni severim can ile candan
Mevla'm ayırmasın sevdiğim benden
Canım esirgemem vallahi senden
Götür sat pazarda kölem var deyi

Hem Yozgat'ın, hem Diyarbakır'ın türküleri de "Bülbülün kanadı sarı" diye başlıyor. Tokat'tan Âşık Veli Aydın saza düzen veriyor ve türküsüne başlıyor: "Bülbül ne ötersin virandır bağın." Çukurovalı ozan, "Ötme garip bülbül gönül şen değil" diyor. Zavallı bülbül. Kendi derdine mi yansın, kimseyi memnun edemediğine mi? Kimi "öt" diyor, kimi "ötme".

Öğrencilik yıllarından beri sılâ özlemimin acılarına bülbül türkülerini katık eylemiş, gözyaşlarımla boğazımın düğümlerini çözmeye çalışmışımdır. Issız bir köşe bulunca mırıldanmaya başlardım: "Aşan bilir karlı dağın ardını / Çeken bilir ayrılığın derdini / Bülbül kaça aldın gülün nargını / Gül alıp satmanın zamanı değil."

Bugün de "Mihrican mı değdi gülün mü soldu?" diye dinlerken Âşık Turabî'nin türküsünü; bulurum tesellisinin en etkilisini:

"Mihrican mı değdi gülün mü soldu
Gel ağlama garip bülbül ağlama
Felek baştanbaşa kimi güldürdü
Gel ağlama garip bülbül ağlama

Şakı benim şeyda bülbülüm şakı
Bu dünya kimseye kalır mı baki
Sana da mı değdi feleğin oku
Gel ağlama garip bülbül ağlama

Gonca gül açılır har ile geçer
Dertlilerin ömrü zar ile geçer
Turabi biçare serinden geçer
Gel ağlama garip bülbül ağlama "

Sanırdım ki, özgürlüğe düşkün bülbüller türkülerimizin, kafeste çıtkırıldım yetişen kanaryalar da şarkılarımızın kuşları. Yanılmışım. TRT'nin şarkılar repertuarına şöyle bir göz attım. Aman Allahım! Meğer gözümün önündeki merteği görmüyormuşum. Bülbüllerin şarkılarımıza esin kaynağı ve konu oluşu, türkülerden daha çokmuş. Osmanlı'dan günümüze gelenleri, Dede Efendi'leri, Zekai Dede'leri, Dellalzâde'leri, Hacı Arif Bey'leri, Hacı Faik Bey'leri, Nikoğas Ağa'ları bir yana bırakalım. Yakın zamanımızın bestekârlarından yüzlerce bülbülü konu alan şarkılar sıralanıyor. Zeki Müren'in "Bülbül âşıkmış güle"sini, Saadettin Kaynak'ın "Bülbülüm gel de dile"sini, Yusuf Nalkesen'in "Bülbülün çilesi yanmak mış güle"sini, Necip Mirkelâmoğlu'nun "Bülbülü mahcup ettim feryat imtihanında"sını sanki hiç duymamış, onlarla duygulanmamışım.


Bizim inanç dünyamızda, gül ve bülbülün saygın yeri var. Fuzulî, Peygamberimiz'i övdüğü "Su Kasidesi"nde: "İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile / Gül budağının mizacına gire kurtara su" diyor. "Su" yerine Hz. Muhammed ve O'nun yolunu, rahmeti; "gül" yerine Tanrı'dan başka bütün varlıkları, dünyayı; "bülbül" yerine Hak âşığını, "budak ve dikenleri" yerine de nefisi koyarak yorumlayın bakalım.

Efsane bu ya: Gülün rengi eskiden kırmızı değilmiş. Bülbül ise güle âşıkmış. Gül, kendisi için yanıp tutuşan bülbüle hiç yüz vermiyormuş. Bu duruma dayanamayan bülbül gidip gülün dalına konuvermiş. Dikenler bülbülün gövdesine batınca akan kanlar gülün dibine dökülmüş ve kanlar gülün köklerinden ve dikeninden damarlarına geçmiş. Gül, o günden sonra kırmızı açmaya başlamış.