KALEVELA DESTANI
FİNLANDİNYA



Kalevala, Elias Lönnrot'un 19. yüzyılda Fin halk hikâyelerinden derleyip kaleme aldığı epik destan. Finlilerin ulusal epik destanı olan Kalevala, aynı zamanda Fin edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Destan, 1917'de Finlandiya'nın Rusya'ya karşı bağımsızlığını ilan etmesi ardından ülkede yükselen milliyetçilik döneminde kaleme alınmıştır. ''Kalevala'''nın kelime anlamı "Kaleva'nın Diyarı"'dır (Fince -la/lä soneki yer gösterir). Destan 50 bölüme (Fince: Runo) ayrılmış toplam 22795 mısradan oluşur.

Asıl uzmanlık alanı tıp olan Elias Lönnrot, Finlandiya'nın değişik bölgelerinde gerçekleştirdiği gezilerinde, Fin halk hikâyelerini kaydetti. Şiirlerin çoğunu Karelya bölgesinde toplayan Lönnrot, 1829'da başladığı yolculuğu ardından Kalevala'nın "eski" halini tamamladı. Araştırmalarına devam eden Lönnrot, 1849'de Kalevala'nın bugünkü halini topladı.

Şimdiye kadar Kalevala kırk dokuz dile çevrilmiştir.

Destandaki ana karakter olan Väinämöinen'dir. Finliler'in ulusan çalgı aleti olan kanteleyi, bir turna balığının kemiklerinden yapan kahraman, başlangıçta çok kötü çaldığı bu enstrumanı, daha sonraları hayvanları bile büyüleyebilecek kadar iyi çalmaya başlar. Daha sonraları kantelesini kaybeden Väinämöinen, kantelenin günümüzdeki hali olan şeklini, huşağacından yapar.

Kendine eş arayan ancak bir türlü evlenemeyen Väinämöinen, destanda geçen Joukahainen'in kardeşi Aino'yla evlenmek üzereyken, Aino, Väinämöinen ile evlenmek istemez intihar eder boğulur ve ölür.

Destanın bir bölümünde, kıtlık içinde yaşayan köyleri için Väinämöinen ve arkadaşları, kuzeydeki insanların yaşadığı bir kasabada, Sampo adında sürekli un üreten sihirli bir değirmeni çalmaya giderler.


*
50 bölümden oluşan Kalevala’nın içeriği1-2

Ilmatar (Hava Bakiresi) suya doğru alçalır. Bir elmabaş pakta (bir ördek türü) Ilmatar’ın dizlerini yumurtasını bırakır. Yumurta kırılır ve dünya bu yumurtanın parçalarından oluşur. Suyun annesi Väinämöinen’i doğurur. Sampsa Pellervoinen ağaçların tohumlarını eker. Bu ağaçlardan bir meşe ağacı o kadar büyür ki ay ile güneşin önünü kapatır. Ufacık bir adam denizden yükselir ve meşe ağacını devirir. Böylece güneş ve ay tekrar parlayabilmektedir.


3-4

Joukahainen, Väinämöinen’ e bilgelikte meydan okur ve yenilir. Väinämöinen şarkısıyla Joukahainen’i bataklığa gömer. Joukahainen kendini kurtarmak için kız kardeşini Väinämöinen’le evlendirmeye karar verir. Joukahainen’in kız kardeşi Aino bu anlaşmayı öğrenir ve üzüntüsünden kendini suda boğar.


5-7

Väinämöinen denizde Aino’yu arar ve Aino bir balık olarak oltasına takılır; fakat onu kaybeder ve Kuzey Çiftliği’nde Pohjola kızı olan bakireyi aramaya koyulur. Bu sırada, intikam ateşiyle yanıp tutuşan Joukahainen, Väinämöinen’ı Pohjola yolunda bulup onun nehirden geçmekte olan atını alttan vurur. Väinämöinen suya düşer ve suda kaybolur. Bir kartal onu kurtarır ve onu Pohjola kıyısına indirir. Pohjola’nın efendisi olan Louhi adında bir kadın iyileşene kadar Väinämöinen’e göz kulak olur. Väinämöinen eve dönmek için demirci Ilmarinen’in Pohjola için bir Sampo yapacağına söz verir. Pohjola’nın bakiresi yani Louhi'nin kızı buna karşılık olarak demirciyle sözlenir.


8-9

Väinämöinen eve giderken yolda Pohjola’nın bakiresiyle karşılaşır ve ona evlenme teklifi eder. Kız, teklifi Väinämöinen’in imkansız olan bazı görevleri yapması karşılığında kabul eder. Väinämöinen ağaçtan bir kayık yaparken baltası kayar ve dizinde çok derin bir yara açar. Kan durdurabilen birini arar ve sonunda yaşlı bir adam bulur. Bu adam yaraya çeşitli büyüler yaparak hiçbir iz kalmamasını sağlar.


10

Büyü kullanmak Väinämöinen’ın Ilmarinen’i Pohjola’ya göndermesi demektir. Ilmarinen Sampo’yu döver. Louhi bunu kayadan bir tepenin içine saklar. Ilmarinen sözlendiği gelin olmadan eve dönmek zorunda bırakılır.

11-12

Lemminkäinen Kyllikki, Saari adasının bakiresi olan Kyllikki’yi aramaya koyulur. Diğer bakirelerle eğlendiği sırada Kyllikki’yi kaçırır. Daha sonra kızı terk eder ve bu sefer Pohjola’nın bakiresini aramaya koyulur. Şarkısıyla Pohjola halkını büyüler ve halk Kuzey Çiftliği’ni bırakmak zorunda kalır. Sadece bir çoban bu büyüden kurtulmayı başarır.


13-15

Lemminkäinen Louhi’ye kızını sorar; fakat Louhi ondan Şeytan’ın geyiğini, ateş soluyan atını ve son olarak bu dünya ve bir sonraki dünya arasında sınır olan Tuonela nehrindeki kuğuyu öldürmesini talep eder. O bunları gerçekleştirirken intikam dolu çoban onu öldürür. Lemminkäinen’ın annesi onun ölümünü öğrenir ve onu aramaya koyulur. Tounela nehrinde oğlunun parçalarını bulur ve birleştirir. Böylece Lemminkäinen hayata döner.


16-17

Väinämöinen kayığı yapmaya başlar ve kayığı bitirmek için gerekli olan büyüyü öğrenmek için Tuonela’ya gider; fakat aradığını bulamaz. Daha sonra bu kayıp büyünün Antero Vipunen adında çok uzun zaman önce yaşamış bir bilgenin midesinde yazdığını öğrenir ve adamın bedenini bulur. Böylece kayık tamamlanır.


18-19

Väinämöinen kayığına atlar ve Pohjola’nın kızını aramaya koyulur, ne var ki kız onun yerine Sampo’yu yapan demirci Ilmarinen’i seçer. Bunun sebebi Ilmarinen’in görevlerini başarıyla yerine getirmesidir: Yılanlarla dolu araziyi sürer, Tuonela’nın ayısını ve Manala’nın kurdunu ve son olarak Tuonela nehrinin tehlikeli balıklarını avlar. Bu sebeple Louhi, kızını Ilmarinen’le sözlendirir.


20-25

Pohjola’da düğün hazırlıkları tamamlanmıştır ve davetiyeler Lemminkäinen haricinde herkese gönderilmiştir. Damat ve halkı Pohjola’ya gelir ve büyük bir sevinç yaşanır. Väinämöinen şarkısıyla konukları eğlendirir. Gelin ve damada evlilikleriyle ilgili öğütler verilir, gelin halkına veda eder ve Ilmarinen’le Kalevala’ya doğru yola çıkarlar. Konuklar için ayrıca bir şölen vardır. Väinämöinen konuklara en güzel şarkılarını söyler.


26-27

Lemminkäinen davetsiz olarak şölende görülür ve yiyecek ve içecek talep eder. Ona içi yılanlarla dolu bir maşrapa bira teklif ederler. Lemminkäinen şarkı yarışmasında Pohjola’nın efendisiyle kavga eder ve kılıçlı bir düellodan sonra onu öldürür.


28-30

Lemminkäinen onakarşı ayaklana Pohjola halkı karşısında kaçar ve Saari adasına saklanır. Orada bakirelerin arasında yaşar, ta ki kıskanç halk tarafından adadan kovulana dek. Döndüğünde Lemminkäinen evini küller içinde annesini ise ormanda bir kulübede saklanmış halde bulur. Lemminkäinen Pohjola’dan intikamını almak üzere yola koyulur; ancak Pohjola’nın kadın efendisi Louri gemilerini dondurma büyüsü yaptığı için eve dönmek zorunda kalır.


31-34

Untamo ve Kalervo kardeşler şiddetli bir şekilde kavga ederler, Kalervo'nun birliği katledilir ve ailesinden sadece oğlu Kullervo kalır. Kullervo insan üstü güçleri yüzünde ona verilen hiçbir görevde başarılı olamaz. Untamo, çocuğu Ilmarinen’e köle olarak satar. Ilmarinen’in karısı Kullervo’yu çoban olarak dışarı gönderir ve inadına Kullervo’nun tek yemeği olan ekmeğin içine taş koyar. Kullervo ekmeğini keserken bıçağı kırılır ve intikam olarak inekleri bataklığa sürer, ineklerin yerine bir grup vahşi hayvan getirir. Kadın inek sağma niyetiyle gittiğinde vahşi hayvanlar tarafından öldürülür. Kullervo kaçar. Ailesini bir ormanda bulur; fakat kız kardeşi kaybolmuştur.


35-36

Kullervo’nun babası onu vergileri ödemesi için yollar. Kullervo dönüş yolunda farkında olmadan kız kardeşini baştan çıkarır, kız kardeşi sonra gerçeği hemen fark eder. Kullervo Untamo’dan intikam almak ister ve alır da. Untamo ve ailesini öldürdükten sonra eve döner. Gördüğü manzara karşısında intihar eder; çünkü ailesi çoktan ölmüştür.


37

Ilmarinen karısı için yas tutar ve altından bir kadın heykeli yapmaya karar verir. Altın heykel cansız ve soğuktur. Väinämöinen genç halkı altına tapmak konusunda uyarır.


38

Ilmarinen Pohjola’nın en genç kızı tarafından reddedilir ve onu kızağıyla kaçırır. Kız Ilmarinen’e hakaret eder ve onu kızdırır. Böylece Ilmarinen şarkısıyla kızı bir martıya dönüştürür. Ilmarinen Väinämöinen’e Sampo’nun Pohjola’ya zenginlik ve refah getirdiğini söyler.


39-41

Väinämöinen, Ilmarinen ve Lemminkäinen Sampo’yu Pohjola’dan çalmaya karar verirler. Yolculuk sırasında kayıkları dev bir turnabalığının omuzlarına oturur. Väinämöinen balığı öldürür ve onun çene kemiğinden bir kantele (Fin telli çalgısı) oluşturur. Kimse kanteleyi çalamaz; fakat Väinämöinen onunla bütün canlıları büyüler.


42-43

Väinämöinen kantelesini çalarak Pohjola halkını uyutur ve Sampo’yu alırlar. Pohjola halkı uyanır ve Pohjola’nın kadın efendisi Louhi yağmacıların kaçışını engellemek için engeller koyar. Gemi yolcuları kurtulur; fakat kantele suya düşer. Louhi onları takip etmeye karar verir ve kendini büyük bir yırtıcı kuşa dönüştürür. Mücadelede Sampo parçalanır ve suya düşer. Bazı parçalar suda kalır; ama diğerleri kıyıya vurur ve Finlandiya’yı zenginlik ve refaha kavuşturur. Louhi ise Sampo’nun en değersiz parçası ve verimsiz topraklarla yetinmek zorunda kalır.


44

Väinämöinen denize düşen kantelesini boşuna arar ve sonunda huş ağacından çaldığında tüm varlıkları etkileyen bir kantele yapar.


45-46

Louhi Kalevala halkını yok etmek için hastalıklar yollar; ama Väinämöinen hastalığı yok eder. Louhi Kalevala’dakilere saldırması için bir ayı yollar; ama Väinämöinen ayıyı öldürür. Kalevala halkı ayı öldürme şöleni düzenler.


47-48

Pohjola’nın kadın efendisi güneşi ve ayı bir tepenin içine saklar ve bunun yanında ateşi de çalar. Tanrıların tanrısı Ukko ateş yollayarak yeni bir ay ve güneş yapmaya çalışır; ama ateş yeryüzüne, dev bir balığın karnına düşer. Väinämöinen Ilmarinen’e onunla balık avlamaya gitmeyi talep eder. Balığı yakalarlar ve ateşi insanlığın hizmetine sunarlar.


49

Ilmarinen yeni bir güneş ve ay yapar; fakat parlamaz. Väinämöinen Pohjola halkıyla savaştıktan sonra dönüp Ilmarinen’den Pohjola'nın dağını açacak anahtarları yapması ister. Ilmarinen anahtarları yaptığı sırada Louhi güneş ve ayı serbest bırakır.


50

Marjatta çay üzümünden hamile kalır. Erkek bebeği ormanda doğar; fakat hemen kaybolur. Sonunda bir bataklık içinde bulunur. Väinämöinen yetim çocuğu ölüme mahkum eder; fakat çocuk karara karşı gelir ve Karelya Kralı ismini alır. Väinämöinen, bir gün insanlar için yeni bir Sampo yapmak, onlara ışık getirmek ve şarkı çalmak üzere bakırdan bir kayıkla Kalevala’yı terk eder.





-------------------------
KAYNAK: http://tr.wikipedia.org/wiki/Kalevala