Gönderen: MustafaCeylan/GÜLCE-Yeni Edebi Akım
Alan: Grup: Gülce
Tarih: 20.05.2009 04:11:00
Konu: ÂŞIK EDEBİYATINDA KELİME BAŞI KAFİYELİ ŞİİRLER VE SEFİL SELİMÎ’DEN ÖRNEKLER
----------------------------------------
(KÜRSÜDEN GÜLCE GRUBUMUZA ÖZEL NOTLAR)
******************************************************************

ÂŞIK EDEBİYATINDA KELİME BAŞI KAFİYELİ ŞİİRLER VE SEFİL
SELİMÎ’DEN ÖRNEKLER

Dr. Doğan KAYA

Türk şiir geleneği içinde 'başkafiye', bir başka deyişle 'mısra başı
kafiyeler', halk şiiri geleneği içinde orijinal bir durum sergilerler.

Başkafiye,
dörtlüklerde, bazen de şiirin tamamında, mısraların, aynı sesi taşıyan
kelimelerle başlatılma esasına dayanır.

Bu tarzda ortaya konulmuş şiir örneklerini, eski Türk şiirinde, sözgelişi; Uygur Türklerinin şiirlerinde bol miktarda görürüz.

Sözünü ettiğimiz kafiye, ilerleyen zaman içerisinde mısra ortasına, daha sonra da mısra sonuna kaymıştır.

-1-

Bizim burada ele alacağımız konu ise; edebiyatımızda çok az örneğini
gördüğümüz, KELİME BAŞI KAFİYELİ ŞİİRLER olacaktır.

Bunu anlatırken de günümüzün önde gelen âşıklarından Sefil Selimî’nin şiirlerden yararlanacağız.

Âşık şiirinde, mısra başı kafiyelerin yanı sıra, yine aynı sese riayet
edilerek yapılan kafiye ile vücuda getirilmiş iki tarz daha vardır.

BİRİNCİ USÜLDE, mısra hangi sesle başlıyorsa, mısranın sonunda da aynı
ses vardır. Bu şiirleri “baş ve son kafiyeli şiirler” diye adlandırabilir.

Azerbaycanlı âsık Molla Cuma’nın bu tarzda söylediği pek çok şiiri vardır.
Bunlardan (A, G, H, K, M, S, Z) vs. gibi sesleriyle söylediği şiirleri
zikredebiliriz.

Sözgelişi Molla Cuma’nın (H) sesini esas alarak söylediği şiir şu
şekildedir:

BAH

Heyli vahtdır men nasidim bu gızdakı fende baH,
Humarlanıb ala gözler, lebindeki gende baH.
Horyadlardan pinhan olsun samamaynan ter buhah,
Hoş gönçesen, men bülbülü salıbsan kemende bah.
Heste düsen bendelerin tebibisen, ey halıh,
Har gucupdu güllerimi bülbüller galdı yanıh,
Hatirime deyip eziz gönlümü etme sınıh,
Helvet durub seher iken bir mene ötende bah,
Hudam yazsın seni mene, biz de murada çatah,
Hırda-hırda dogruyuban avaz-avaza gatah

* Yayımlandıgı yer: Âşık Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul, 2000, s. 205-212.
1-Bu konudaki çalısmamız için kitabımızda Âşık Edebiyatında Mısra Başı Kafiyeler bölümüne bakılabilir.

-2-

Halgdan gizli bir bucagda sarmasıb böyle yatah,
Hurma teki MOLLA CUMA leblerin emende bah.(2)

Âsık edebiyatında aynı sesin kullanmasını esas alan İKİNCİ TARZ ise,
şiirin tamamında geçen kelimelerin basında aynı sesi kullanmadır.

Hemen şunu söyleyelim ki, edebiyatımıza bu şekilde şiir kazandıran âşığımızın sayısı yok denecek kadar azdır.

İncelemelerimiz sırasında Erkiletli Âşık Hasan (1772-1856) ve Veysel Şahbazoglu (Arpaçay, 1921-1995) ’na ait birkaç şiir dışında
örnek bulmamız pek mümkün olmadı.

Kaldı ki, asağıda verdiğimiz örneklerde de görüleceği üzere, maalesef şiirde yer alan bütün kelimeler, aynı sesle başlayan kelimeler değildir.

Merhaba menim melegim
Mislin yok mahım merdane
Mor menefse metahımdır
Muy-ı müdam mestane
Mahsus muhabbet muradım
Mesrebim mesud aradım
Meyl edip muyindir adım
Masallah mülki miyane
Mahlık müjgane mesail
Maksudum mesud mu sail
Men memegi mahına kail
Mey içmis mahmur mestane
Müskil bu HASAN’a mihnet
Mümkün mekr ile melâmet
Muhal muhtaca merhamet
Mihman mıyım yar meskene(3)

x x x

BİZE

Merdan Muhammed damadı Mustafa evlâ bize
Musa Kelimullah dedi Mevlânâ Mevlâ bize
Mevlüd Resulü sanına hatib-i çelebidir
Mehdi sahibü’l-zamanı muratla Mevlâ bize
Hasan agı ile gitti Hüseyin al kanınan

2 Pasa EFEND_YEV, Molla Cüme- Eserleri, Bakı, 1995, s. 171.
3 Rasim DEN_Z, Erkiletli Âsık Hasan, Kayseri, 1996, s. 114.

-3-
Hamza Habibillah dedi Harun’da nisanınan
Halil’den Hacer hamile _smail...
................