-I-
Şair dostum, umutsuzluk uzaklaşsın gönüllerden
Kalem coşsun, bizim gülden doğan elbet; gülistandır.

Susuz kalmış pınar, gök gözlerin, yağmur gözetlerse
Yüreklerden, bulutlardan sağan elbet; gülistandır.

Açar gülcem, güneşlerden ışık toplar sevinçiyle
Şiirlerden seçip bir gün, yığan elbet; gülistandır.

Yürek derler kaînattan büyük, fındık kadar yüktür
Bilirsin can, Yunuslaştır, sığan elbet; gülistandır.

Gümüş sözler di susmaz, duygu destandır tutulmaz ki
Semâlardan, doruklardan yağan elbet; gülistandır.

Beşikteyken gülümser bak, henüz doğmuş bebektir o;
Eğilmezmiş, o başlardan eğen elbet; gülistandır.

Çıkar, yorgun yokuşlardan tutar ilham dalından hem
Buse dersen, bulutlardan değen elbet; gülistandır.

Seven herkes,bu yıldızdan ışık alsın güzelleşsin
Horuldarmış karanlıklar, boğan elbet; gülistandır.

-II-

Saat on üç: Gülistandan gelir en ulvi ses; dinle!
Yiğit şâir sesîdir, sen de duy, yan ağla derdinle..

Kulak ver, çınlıyor; kalbinde goncâlar açar; dinle!
Huzur çağlar, barış destan olur bir anda kalbinle...

Sazın bağrında tellerden mübârek sevda var; dinle
Onu duysan, güzellikler tutarsın hep, kemendinle

Ozan Osman Öcal derler, duman olmuş, yanar dinle
İşit, ilham alırsın bak, yaşarsın sen de sevginle:

'En büyük arzum idi seni haktan dileğim,
Gamzeler düşmüş yere nazar mı var meleğim?
Ömrümün iksirisin sen gül ki ben güleyim.
……….Güldüğünde yüzünde narçiçeği açmalı,
……….Dokunan seher yeli kokusunu saçmalı.'
O mahzun bakışların yakışmıyor gözüne,
Hangi can dayanır ki sevdiğinde hüzün’e?
Yüreğinden dökülüp gül damlasın yüzüne.
……….Güldüğünde yüzünde narçiçeği açmalı,
……….Çiçekler arasında kelebekler uçmalı.'(*)

-III-

Saat ondört: Kırılsın ayna, düşsün yelkovan birden
Zaman gitsin başımdan, kırlaşan saçlarda cümbüş var

Umut eksem, yürek yangınlarım âlevlenir birden
Yazan yazmış, kader derler; geçip gitmez yalan yıllar

Ozan susmaz ki, derdim dağların üstünde dert sanki
Sazından, yer ve gökler dillenir, çatlar sabır ve nar

Büyük aşkın çiçeklenmiş avâzından yanar teller
Gülistandan açar güller gülün tartar, alır kantar:

'Çöllerin ortasından zemzem gibi akardın,
Ağustosta gönlüme yağan bembeyaz kardın,
Zemheride kor gibi dokununca yakardın.
……….Güldüğünde yüzünde narçiçeği açmalı,
……….Bala susamış bu can nektarını içmeli.'
Alev alsın aşkımız bulutlarla ıslansın,
Büyüsün sürgünleri yıldızlara yaslansın,
Sevdamızın izine her mevsimde rastlansın.
……….Güldüğünde yüzünde narçiçeği açmalı,
……….Bakıp yıldız falına nazar senden kaçmalı.' (*)

-IV-

Saat on beş: Gülistandan sesin gelsin gülüm artık
Senindir söylenen destan, senindir çığrılan türkü..

(Mefâ'îlün / mefâ'îlün / mefâ'îlün / mefâ'îlün)

(*) Gülce edebi akım öncülerinden şair Osman ÖCAL Kardeşime ait 'ALEV ALSIN AŞKIMIZ' başlıklı şiiridir.


(GÜLCE-Gülistan)
**************************


-GÜLCE EDEBİYAT AKIMI, sadece HECE' de değil, ARUZ ve SERBEST' te de yeni hadeflere koşmaya devam etmektedir.

-Divan Edebiyatımızda GAZEL, 'Beyit' birimi üzerine kurulmuş bir nazım biçimi olup, kafiye dizilişi şöyledir:

-a
-a

-b
-a

-c
-a

-d
-a
Yani, gazelin ilk beytinin iki mısraı kendi aralarında kafiyeli,sonra gelen beyitlerin birinci mısraları serbest, ikinciler ilk beyitle kafiyelidir.

Gazel, 5 beyitten 12 (Bazen 15) beyite kadar olabilir. Aruzun her kalıbıyle yazılabilir. Bu şekille en çok AŞK, TABİAT VE TOPLUM TEMALARI işlenir.' (Ahmet KABAKLI, Türk Edebiyatı, Cit:1, Syf:604)

Gülce Gazel'e biz GÜLİSTAN adını verdik.
Nasıl ki, HECE NAZIM ÖNERİLERİMİZDE HECE ve SERBEST KAVGASINA son veren 'BULUŞMA' isimli NAZIM ÖNERİMİZİ SUNDU İSEK, aynen öyle de, ARUZ-HECE tartışmalarına son verecek, her ikisini de bünyesinde AHENKLİ bir şekilde bulunduracak bir NAZIM TÜRÜDÜR 'GÜLİSTAN...'

-GÜLİSTAN' da Kendimize örnek olarak Faruk Nafiz Çamlıbel'in HAN DUVARLARI Şiirini aldık.
'Han Duvarları', hece ile yazılmış olup şematik olarak şöyledir:

-a(beyit)
-a
-b
-b
-c
-c
-d
-d
-e(Koşma 4'lüğü)
-e
-e
-f
-g(beyit)
-g
-h
-h
-ı
-ı
-i
-k(Koşma 4'lüğü)
-k
-k
-f
-m
-m
-n
-n
Yukarıdaki şiirimizde, bizde, GÜLCE EDEBİYAT AKIMIMIZIN ÖNCÜLERİNDEN Şair Osman ÖCAL kardeşimin çok beğendiğim bir şiirini şiirimize, HAN DUVARLARI'ndaki 'MARAŞLI ŞEYHOĞLU SATILMIŞIM' ben diyen 'KOŞMA' nın yerine, şiirimize aldık.(İnşallah Osman Öcal kardeşimiz hoş görür...)

-2-'Türkçe'nin yüzyıllarca direnerek karşı koyduğu aruz,-birkaç ünlü divan şairi dışında-ancak XIX -XX. yüzyıllarda Tevfik Fikret, Mehmet Akif, Yahya Kemal gibi şairlerin elinde bir TÜRK ARUZU durumuna gelmiştir.

Tanzimattan sonra başlayan toplum yapısındaki değişme ve yenileşme, edebiyatı da etkilemiştir. Özellikle Fransız edebiyatından aktarılan yeni tür ve kavramlarla birlikte, eski sorunlar da yeni bir bakışla tartışılmıştır. Bunlar arasında en önemli yeri tutan aruz-hece sorunudur.'

'...Aruzun, önemli bir edebiyat sorunu olarak ele alınması Servet-i Fünun şairleriyle başlar. Servet-i Fünun şairleri, aruz kalıplarını önce,MÜZİK DEĞERLERİ bakımından ele almışlar; sonra, kullanılan kalıbın, şiirin konusuna ve dize içindeki sözcüklerle olan uygunluğu üzerinde üzerinde durmuşlar, hattâ, ÖLÇÜNÜN MÜZİK DEĞERİ AÇISINDAN KONU İLE BAĞLILIĞINI SAĞLAYABİLMEK İÇİN, KONUNUN GELİŞMESİNE GÖRE BİR ŞİİR İÇİNDE BİRKAÇ KALIP KULLANMIŞLARDIR. Bunun en başarılı örnekleri Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin'de görülür.

3-Cumhuriyet döneminde, hece ölçüsü aruza karşı kesin bir üstünlük kazandıktan sonra bile aruz-hece tartışması sürmüştür. Aruz ölçüsünün Arapça sözcüklere göre düzenlenmiş bir çeşit ezgi olduğu, bugün de dilimizde Arapça ve Farsça sözcükler bulunduğu için, aruz ölçüsünü bırakmamızın olanaksızlığı üzerinde durulmuştur.

Ayrıca, ARAPÇA OLAN ARUZ KALIPLARININ, örneğin 'fâ'ilâtün fâ'ilâtün' parçaları, 'GELDİĞİM GÜN GELDİĞİM GÜN' GİBİ BİR SÖZLE KARŞILANIRSA, TÜRKÇELEŞTİRİLMİŞ OLACAĞI DA ileri sürülmüştür.

Aynı görüşten yararlanarak, İbrahim Alâettin GÖVSA, OSMANLICAYI BİLMEYENLERE, aruzu 'fi''l' SÖZCÜĞÜNDEN ÜRETME KALIPLARLA ANLATMAK YERİNE, 'Sevmek' eyleminin TÜRLÜ ÇEKİMLERİYLE BUNU SAĞLAMAYI DÜŞÜNMÜŞ ve ADINI DA 'SEVMEK-SEVİLMEK' ölçüsü KOYMUŞTUR.

Bu ölçüye göre:

fâ'ilâtün 'SEVMESEYDİM',
fe'ilâtün 'SEVEBİLDİM'
mefâ'ilün 'SEVER MİSİN'
mef'ulü 'SEVMEZSE'
FA'ULÜN 'SEVERKEN' gibi sözlerle karşılanmıştır.

Bütün bu çalışmalardan sonra, aruza YENİ BİR DÜZEN VERME ÇABALARI BAŞLANGIÇ NOKTASINDAN İLERİ GİDEMEMİŞ ve SONUÇSUZ KALMIŞTIR.'
(Cem DİLÇİN, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Sayf:6-10, TDK yayını:517)

4-GÜLCE EDEBİYAT AKIMI, Hece Veznimize sahip çıktığı gibi Aruz Veznimize de sahip çıkmakta, Yahya Kemallerin, İbrahim Alâettin Gövsaların amaçlarını gerçekleştirmek için, bulunduğu noktadan daha ileriye götürmeyi kendine bir görev saymaktadır.

5-ARUZ KALIPLARINA ister İbrahim Alâettin Gövsa gibi 'SEVMEK - SEVİLMEK' ölçüsünü uygulayalım, istersek Gülce akımımızın RAKAMLARLA DANS netodunu uygulayalım, aynı noktaya çıkar ve kolayca ARUZ ŞİİRİ yazabiliriz. ARUZ'un bu iki yolla, KORKULU RÜYA OLMADIĞINI GÖRMEKTEYİZ. ZOR, AŞILMASI GÜÇ BİR ŞİİR DE DEĞİLDİR.

6-Gazelin çeşitleri olan MÜSTEZAT GAZEL ve MUSAMMAT GAZEL'leri, ayrıca, gazelin ilk beyti olan MATLA(doğuş-giriş) , son beyti olan MAKTA(kesiliş-bitiş) ve en güzel beyti olan BEYT'ÜL GAZEL'LERİ) şimdilik(ilk önerimiz olduğundan) dikkate almadan,

Önce;
AŞK - TABİAT ve TOPLUM KONULARINI işleyen,
bir GÜLİSTAN kaleme aldık ve yukarıda takdim ettik. Umarım hoşça karşılanır.(Elbette her türlü eleştiri bize ışık olacak, yol gösterecektir.)

***************************************************************************************
-şimdi de, ARUZ BİLGİMİZİ tazeleyelim ve GÜLCE ARUZ'a doğru ilerleyelim, olur mu?

('Aruz' çadırın ortasına destek olarak dikilen direk' demektir. Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında 'hecelerin uzunluk ve kısalıkları temeline dayanan nazım ölçüsü' anlamında kullanılır.

Arapların 'ilmü'ş-şi'r' dedikleri 'şiir bilimi', 'aruz bilimi-ilmü'l-aruz-' ve uyak bilimi (ilmü'l-kafiye) diye ikiye ayrılır. Aruz bilimi, aruz ölçüsü (aruz vezni) ' nün kurallarını bildirir.

Aruz ölçüsü, Arapça'nın hece dizgesine sıkı sıkıya bağlıdır, ondan ayrı düşünülemez. Arapça' da temel harfler ÜNSÜZLER' dir. Bu harfler ya 'harekesiz'(sâkin) ya da harekeli(müteharrik) olurlar. 'Hastalıklı harfler' (huruf_ı illet) denilen (elif) ,(vav) ,(ye) , yani bizim â, û, î, ile gösterdiğimiz ünlüler, Arap dilcilerine göre bir hareke ile bir harekesiz ünsüzden birleşmiş seslerdir. Buna göre bir beyti oluşturan harfler arasında harekesiz ve harekeli harfler birlikte bulunacaktır. Bu harflerden ikisinin birleşmesine sebep (ip) , üçünün birleşmesine 'veted'(ağaç kazık) denir. Bunların da kendi aralarında ikiye ayrılmasından dört çeşit temel HECE yapısı oluşur:

a-(ben, gel, kar) gibi yatay bir çizgi (-) ile gösterilen KAPALI heceler.

b-(te-pe, ka-ra, ya-ra) gibi bir nokta(.) ya da Ters bir yay(_) ile gösterilen AÇIK heceler.

c-(gö-nül, ka-lem, se-pet) gibi bir açık bir kapalı(.) (-) heceler.

d-(bâ-de, hâ-ne, lâ-le) gibi bir kapalı bir açık (-) (.) heceler.

Bu temel parçaların birleşmesinden 8 ana kalıp ortaya çıkar. Her beyitte en az dördü bulunan bu parçalara 'tef'il,tef'ile' ya da 'cüz' denir. Bu temel parçalar şunlardır:

1-fa'ûlün (fe'ûlin) (.) (-) (-)
2-fâ'ilün,fâ'ilât(-) (.) (-)
3-mefâ'ilün(.) (-) (.) (-)
4-fâ'ilâtün(-) (.) (-) (-)
5-müstef'ilün (-) (-) (.) (-)
6-mef'ûlâtü(-) (-) (-) (.)
7-müfâ'aletün (.) (-) (.) (.) (-)
8-mütefâ'ilün(.) (.) (-) (.) (-)

Bu ana parçaların hece düzenlerinden birtakım değişik parçalar daha doğmuştur. Bunlar da şöyle gösterilebilir:

1-fa', fâ(-)
2-fa'ûl(fe'ûl) (.) (-)
3-fa'lün, fâ'il(-) (-)
4-fa'ûlün(fe'ûlün) (mefâ'il) (.) (-) (-)
5-fe'ilün,fe'ilât(.) (.) (-)
6-fâ'ilün, fâ'ilât(-) (.) (-)
7-mef'ûlü(-) (-) (.)
8-mef' ûlün, mef' ûlât(-) (-) (-)
9-fe'ilâtün(.) (.) (-) (-)
10-mefâ'ilün(.) (-) (.) (-)
11-mefâ' îlün(.) (-) (-) (-)
12-mefâ' îlü(.) (-) (-) (.)
13-fe' ilâtü(.) (.) (-) (.)
14-fâ'ilâtün(-) (.) (-) (-)
15-müstef'ilün(-) (-) (.) (-)
16-müfte'ilün(-) (.) (.) (-)
17-fâ'ilâtü(-) (.) (-) (.)
18-mef' ûlâtü(-) (-) (-) (.)
19-mütefâ'ilün(.) (.) (-) (.) (-)
20-mütefâ' aletün(.) (-) (.) (.) (-)
21-müstef'ilâtün(-) (-) (.) (-) (-)

Bu 'tef'île ve cüz' adı verilen temel parçaların türlü biçimlerde yanyana gelmelerinden BÜYÜK KALIP (VEZİN) lar ortaya çıkar. Bunların sınıflanmasıyla ortaya çıkan dizge de 'bahirler' ve 'daire'lerdir.

Bu ölçüler Arap sınıflanmasına göre '19 bahir, 6 daire';
İran ve Türk sınıflanmasına göre '14 bahir 4 daire'dir.(*)

(*) DİLÇİN, Cem; Örneklerle Türk şiir Bilgisi, syf:3-5)


***************************************************************************************

-ARUZ KALIPLARI

Türk aruzunun '14 bahir ve 4 daire' üzerine kurulmuş olduğunu söylemiştik. Bu 'daire'deki 'bahir'ler ve 'kalıp'lar(vezinler) şunlardır:

I-DAİRE-İ MU'TELİFE

1-BAHR-İ HEZEC
1-mefâ' îlün/mefâ' îlün/mefâ' îlün/mefâ' îlün
(.-/.-/.-/.-)
2-mefâ' îlün/mefâ' îlün/fa'ûlün
(.-/.-/.-)
3-mefâ' îlün/fa'ûlün/mefâ' îlün/fa'ûlün
(.-/.-/.-/.-)
4-mefâ' îlün/fa'ûlün
(.-/.-)
5-mefâ' îlün/mefâ' îlün
(.-/.-)
6-mef'ûlü/mefâ'îlün/mef'ûlü/mefâ'îlün
(-./.-/-./.-)
7-mef'ûlü/mefâ'îlü/mefâ'îlü/fa'ûlün
(-./.-./.-./.-)
8-mef'ûlü/mefâ'îlü/fa'ûlün
(-./.-./.-)
9-mef'ûlü/mefâ'îlün
(-./.-)
10-mef'ûlü/fa'ûlün
(-./.-)
11-Mef'ûlü/mefâ'ilün/fa'ûlün
(-./.-.-/.-)
12-mefâ'îlün/mefâ'îlün/mefâ'îlün/fa'ûlün
(.-/.-/.-/.-)

II-BAHR-İ RECEZ

13-müstef'ilün/müstef'ilün/müstef'ilün/müstef'ilün
(-.-/-.-/-.-/-.-)
14-müstef'ilün/müstef'ilün/müstef'ilün
(-.-/-.-/-.-)
15-müstef'ilün/müstef'ilün
(-.-/-.-)
16-müfte'ilün/müfte'ilün
(-..-/-..-)
17-müfte'ilün/müfte'ilün/mefâ'ilün/müfte'ilün
(-..-/-..-/.-.-/-..-)
18-müfte'ilün / mefâ'ilün/müfte'ilün / mefâ'ilün
(-..-/.-.-/-..-/.-.-)
19-müstef'ilâtün/müstef'ilâtün

III-BAHR-İ REMEL

20-fâ'ilâtün/fâ'ilâtün/fâ'ilâtün/fâ'ilâtün
(-.-/-.-/-.-/-.-)
21-fâ'ilâtün/fâ'ilâtün/fâ'ilâtün/fâ'ilün
(-.-/-.-/-.-/-.-)
22-fâ'ilâtün/fâ'ilâtün/fâ'ilâtün
(-.-/-.-/-.-)
23-fâ'ilâtün/fâ'ilâtün
(-.-/-.-)
24-fâ'ilâtün/fâ'ilâtün/fâ'ilün
(-.-.-/-.-/-.-)
25-fâ'ilâtün/fâ'ilün
(-.-/-.-)
26-fe'ilâtün/fe'ilâtün/fe'ilâtün/fe'ilün
(..-/..-/..-/..-)
27-fe'ilâtün/fe'ilâtün/fe'ilâtün/fe'ilâtün
(..-/..-/..-/..-)
28-fe'ilâtün/fe'ilâtün/fe'ilâtün
(..-/..-/..-)
29-fe'ilâtün/fe'ilâtün/fe'ilün
(..-/..-/..-)
30-fe'ilâtün/fe'ilün
(..-/..-)
31-müstef'ilün/fâ'ilün
(-.-/-.-)
32-fe'ilâtün/fe'ilâtün/fâ'ilün
(..-/..-/-.-)

II-DAİRE-İ MUHTELİFE

4-BAHR-İ MÜNSERİH

33-müfte'ilün/fâ'ilün/müfte'ilün/fâ'ilün
(-..-/-.-/-..-/-.-)
34-müstef'ilün/fa'ûlün
(-.-/.-)

5-BAHR-İ MUZARİ'

35-mef'ûlü/fâ'ilâtü/mefâ'îlü/fâ'ilün
(-./-.-./.-./-.-)
36-mef'ûlü/fâ'ilâtün/mef'ûlü/fâ'ilâtün
(-./-.-/-./-.-)
Bu kalıp ayrıca;
müstef'ilün/fa'ûlün/müstef'ilün/fa'ûlün
tef'ileleriyle de kullanılır.

37-mef'ûlü/fâ'ilün
(-./-.-)

6-BAHR-İ MUKTEDAB

38-fâ'ilâtü / müfte'ilün
(-.-./-..-)

7-BAHR-İ MÜCTES

39-mefâ'ilün/fe'ilâtün/mefâ'ilün/fe'ilün
(.-.-/..-/.-.-/..-)
40-mefâ'ilün / fa'lün
(.-.-/-)

III-DAİRE-İ MÜTENEVVİA

8-BAHR-İ SERİ'

41-müfte'ilün/müfte'ilün/fâ'ilün
(-..-/-..-/-.-)
42-mefâ'ilün/mefâ'ilün/mefâ'ilün/mefâ'ilün
(.-.-/.-.-/.-.-/.-.-)
43-mefâ'ilün/mefâ'ilün
(.-.-/.-.-)
44-müstef'ilün/müstef'ilün/fâ'ilün
(-.-/-.-/-.-)

9-BAHR-İ KARİB

45-mef'ûlü/mefâ'îlü/fâ'ilün
(-./.-./-.-)

10-BAHR-İ CEDİD

46-fe'ilâtün/mefâ'ilün/fe'ilün
(..-/.-.-/..-)
47-fe'ilâtün/fe'ilâtün/mefâ'ilün
(..-/..-/.-.-)
48-fâ'ilâtü/mefâ'îlü/fa'ûlün
(-.-./.-./.-)

IV-DAİRE-İ MÜTTEFİKA

12-BAHR-İ MÜTEKARİB

49-fa'ûlün/fa'ûlün/fa'ûlün/fa'ûlün
(.-/.-/.-/.-)
50-fa'ûlün/fa'ûlün/fa'ûlün/fa'ûl
(.-/.-/.-/.-)
51-fa'ûlün/fa'ûlün/fa'ûlün
(.-/.-/.-)
52-fa'ûlün/fa'ûlün/fa'ûl
(.-/.-/.-)

13-BAHR-İ MÜTEDARİK

53-fâ'ilün/fâ'ilün/fâ'ilün/fâ'ilün
(-.-/-.-/-.-/-.-)
54-fe'ilün/fe'ilün/fe'ilün/fe'ilün
(..-/..-/..-/..-)
55-fa'lün/fa'lün/fe'ilün/fe'ilün
(-/-/..-/..-)

14-BAHR-İ KAMİL

56-mütefâ'ilün/mütefâ'ilün/mütefâ'ilün/mütefâ'ilün
(..-.-/..-.-/..-.-/..-.-)
57-mütefâ'ilün/mütefâ'ilün
(..-.-/..-.-)
58-mütefâ'ilün/fa'ûlün/mütefâ'ilün/fa'ûlün
(..-.-/.-/..-.-/.-)
59-mütefâ'ilün/fa'ûlün
(..-.-/.-)

Yukarıdaki kalıplardan başka yalnız RÜBAİde kullanılan ve 'rübâi vezinleri' adıyla anılan 24 kalıp daha vardır. Bunlar 'hezec bahri'nden çıkmıştır. AHREB ve AHREM adı altında 12 kalıplık iki bölüme ayrılır. 'Mef'ûlü' parçasıyla başlayanlara AHREB, 'MEF'ÛLÜN' PARÇASIYLA BAŞLAYANLARA ahrem denir.

I-AHREB KALIPLARI

1-mef'ûlü /mefâ'ilün/mefâ'îlün/fâ
(-./.-.-/.-/-)
2-mef'ûlü/mefâ'ilün/mefâ'îlün/fa
(-./.-.-/.-/-)
3-mef'ûlü/mefâ'ilün/mefâ'ilü/fa'ûl
(-./.-.-/.-./.-)
4-mef'ûlü/mefâ'ilün/mefâ'îlü/fa'il
(-./.-.-/.-./.-)
5-mef'ûlü/mefâ'îlün/mef'ûlün/fâ
(-./.-/-/-)
6-mef'ûlü/mefâ'îlün/mef'ûlün/fa'
(-./.-/-/-)
7-mef'ûlü/mefâ'îlün/mef'ûlü/fa'ûl
(-./.-/-./.-)
8-mef'ûlü/mefâ'îlün/mef'ûlü/fa'il
(-./.-/-./.-)
9-mef'ûlü/mefâ'ilü/mefâ'îlün/fâ
(-./.-../.-/-)
10-mef'ûlü/mefâ'ilü/mefâ'îlün/fa'
(-./.-../.-/-)
11-mef'ûlü/mefâ'ilü/mefâ'îlü/fa'ûl
(-./.-../.-./.-)
12-mef'ûlü/mefâ'ilü/mefâ'îlü/fa'il
(-./.-../.-./.-)

II-AHREM KALIPLARI

1-mef'ûlün/fâ'ilün/mefâ'îlün/fâ
(-/-.-/.-/-)
2-mef'ûlün/fâ'ilün/mefâ'îlün/fa'
(-/-.-/.-/-)
3-mef'ûlün/fâ'ilün/mefâ'îlün/fa'ûl
(-/-.-/.-./.-)
4-mef'ûlün/fâ'ilün/mefâ'îlün/fa'il
(-/-.-/.-./.-)
5-mef'ûlün/mef'ûlün/mef'ûlün/fâ
(-/-/-/-)
6-mef'ûlün/mef'ûlün/mef'ûlün/fa'
(-/-/-/-)
7-mef'ûlün/mef'ûlün/mef'ûlü/fa'ûl
(-/-/-./.-)
8-mef'ûlün/mef'ûlün/mef'ûlün/fa'il
(-/-/-./.-)
9-mef'ûlün/mef'ûlü/mefâ'îlün/fâ'
(-/-./.-/-)
10-mef'ûlün/mef'ûlü/mefâ'îlün/fa'
(-/-./.-/-)
11-mef'ûlün/mef'ûlü/mefâ'îlü/fa'ûl
(-/-./.-./.-)
12-mef'ûlün/mef'ûlü/mefâ'îlü/fa'il
(-/-./.-./-)

******************************************************************************************************************************************************************************
Evet,
Şimdi sıra geldi GÜLCE ARUZ'a

ARUZ konusuyla bugüne kadar pek ilgilenmemiş arkadaşlarımızın, özellikle bundan sonra anlatacağım konulara DİKKAT etmelerini istiyorum.

ARUZ, ZOR BİR VEZİN DEĞİL. HELE HELE HECE VEZNİNİ BİLEN BİRİSİ, KELİME VE HARFLERLE AHENKLİ DANS YAPAN BİR ŞAİR RAHATLIKLA ARUZ ŞİİRİ YAZABİLİR.

GÜLCE ARUZ'u biz, bunca ARAP kökenli tariflerden arındırarak, BİZİM OLAN TÜRKÇE-ANA DİLİMİZDE-ANLAŞILIR kılmak ve herkesin rahatlıkla ARUZ şiiiri yazabimesi için gündeme getiriyor ve adına GÜLCE ARUZ diyoruz.

Ve biraz ileride sunacağımız ilk NAZIM TÜRÜ ÖNERİMİZ(Gazel) E' de 'GÜLİSTAN' adını verdik.

Önce, meselenin temelinden başlayalım mı, ne dersiniz?

EVET;
Ana dilimiz Türkçe' de 8 sesli ve 21 sessiz harfimiz var.
SESLİ HARFLERİMİZ=a,e,ı,i,u,ü,o,ö
SESİZ HARFLERİMİZİ ZATEN BİLİYORSUNUZ.

İŞTE OLAY;
1-
(a,e,ı,i,u,ü,o,ö) SESLİ HARFLERİMİZ HANGİ SESSİZ HARFİN SONUNA-SAĞ TARAFINA GELİRSE GELSİN meydana gelen HECE 'AÇIK HECE' dir ve (.) ile gösterilir.

b,c,ç,d,f,g,h,j,k,l,m,n,p,r,s,ş,t,v,y,z SESSİZLERİMİZİN SAĞINA KOYALIM SESLİ HARFLERİMİZİ:
a=>ba,ca,ça,da,fa,ga,ha,ja,ka,la,ma,na,pa,ra,sa,şa,ta,va,ya,za
e=>be,ce,çe,de,fe,ge,he,ke,le,me,ne,pe,re,se,şe,te,ve,ye,ze
ı,i,u,ü,o ve ö harflerini de aynen-ÖZETLE- HANGİ SESSİZ HARFİN SAĞINA YAZARSAK YAZALIM BİR AÇIK HECE, yani işaretle(.) -nokta-yaparız.

2-

(a,e,ı,i,u,ü,o,ö) SESLİ HARFLERİMİZ HANGİ SESSİZ HARFİN ÖNÜNE-SOL TARAFINA GELİRSE GELSİN meydana gelen HECE 'KAPALI HECE' dir
ve (-) ile gösterilir.

b,c,ç,d,f,g,h,j,k,l,m,n,p,r,s,ş,t,v,y,z SESSİZLERİMİZİN ÖNÜNE-YANİ SOLUNA KOYALIM SESLİ HARFLERİMİZİ:
a=>ab,ac,aç,ad,af,ag,ah,aj,ak,al,am,an,ap,ar,as,aş,at,av,ay,az
e=>eb,ec,eç,ed,ef,eg,eh,ek,el,em,en,ep,er,es,eş,et,ev,ey,ez
ı,i,u,ü,o ve ö harflerini de aynen -ÖZETLE-HANGİ SESSİZ HARFİN ÖNÜNE-sol tarafına- YAZARSAK YAZALIM BİR KAPALI HECE, yani işaretle(-) -çizgi-yaparız.

İŞTE ONCA KALIP, ONCA BAHİR'İN, DAİRENİN ÖZÜNÜN ÖZÜ BU...
ARUZ DA BU...
ARUZUN TEMELİ DE BU...
ZOR MU? KOLAY MI?
Elbette kolay, öyle değil mi?

ABLA->kelimesine bakalım, A harfimiz b HARFİNİN ÖNÜNDE L HARFİNİN ARDINDA, o zaman,
AB=(-) (kapalı) hece
LA=(.) (açık) hece

ABLACIĞIM->kelimesine bakalım;
AB=(-)
LA=(.)
CI=(.)
ĞIM=(-)
İşte bu kadar olay...

ABLACIĞIMDAN ALDIĞIM KİTAP cümlesine bakalım;
AB=(-)
LA=(.)
CI=(.)
ĞIM=(-)
DAN=(-)
AL=(-)
DI=(.)
ĞIM=(-)
Kİ=(.)
TAP=(-)
Zor mu?
Elbette değil...

3-
Her ne olursa olsun MISRANIN EN SON HECESİ, SESLİ HARFLE DE BİTSE MUTLAKA KAPALI HECE(-) sayılır.

İşte bu üç kural ARUZ dediğimiz korkulu rüyânın temeli.

******************************************************************************************************************************************************************************
Nasıl ki;
HECE ŞİİRİMİZDE
3+4
4+3
4+4
5+6
6+5
7+7
gibi çok kullanılan ölçü ve kalıplar ve bu kalıplarla çeşitli tür ve şekillerde, çeşitli sanatlar da yaparak, HECE ŞİİRİ yazıyorsak;
ARUZ' da da;
(.) ve (-)
yani
Açık ve kapalı hecelerle dokunmuş kalıplar, şekiller, sanatlar, teknik kurallar vardır.

******************************************************************************************************************************************************************************

Bakınız madem BİR NOKTA ve BİR ÇİZGİDEN İBARET ARUZ, o zaman gelin bu ikisiyle biraz oynayalım, olmaz mı?

**
Önce TEK BAŞLARINA, SONRA YANYANA DİZELİM BAKALIM KAÇ ÇEŞİT DİZEBİLECEĞİZ?

**
1-TEK BAŞLARINA
(.)
(-)

2-SONRA YANYANA (ikili sıra yapalım)
(.) (-)
(-) (.)

3-Bu sefer üçlü sıra yapalım
Yani (.) (.) çift olsun (-) da tek olsun
(.) (.) (-)
(-) (.) (.)
(.) (-) (.)

Bu sefer (-) (-) çift olsun (.) tek olsun
(-) (-) (.)
(.) (-) (-)
(-) (.) (-)

4-Şimdi de dörderli sıra yapalım, olmaz mı?
Yani iki tane (.) (.) ve iki tane de (-) (-) dan sıra yapalım

Bu işaretleri karıştırmamanız için her işarete bir rakam verelim;
(.) =1
(.) =2
(-) =3
(-) =4 olsun bunların isimleri, şimdi bu 4 ismi değişik şekillerde dizelim

1-2-3-4(.) (.) (-) (-)
1-2-4-3....aynısı
1-3-2-4(.) (-) (.) (-)
1-3-4-2(.) (-) (-) (.)
1-4-3-2....aynısı
1-4-2-3(.) (-) (.) (-)
**
2-1-3-4(.) (.) (-) (-) ...Yukarıda(1-2-3-4'ün aynısı)
2-1-4-3....aynısı
2-3-4-1(.) (-) (-) (.) ...Yukarıda(1-3-4-2'nin aynısı)
2-3-1-4....aynısı
2-4-3-1(.) (-) (-) (.) ...Yukarıda(1-3-4-2'nin aynısı)
2-4-1-3(.) (-) (.) (-) ...Yukarıda (1-4-2-3'ün aynısı)

**
3-1-2-4(-) (.) (.) (-)
3-1-4-2(-) (.) (-) (.)
3-2-1-4(-) (.) (.) (-) ....Yukarıda(3-1-2-4'ün aynısı)
3-2-4-1(-) (.) (-) (.) ....Yukarıda(3-1-4-2'nin aynısı)
3-4-2-1(-) (-) (.) (.) ....Yukarıda(1-2-3-4'ün aynısı)
3-4-1-2(-) (.) (.) (-) ....Yukarıda(3-1-2-4'ün aynısı)

**


4-3-2-1(-) (-) (.) (.)
4-3-1-2...aynısı
4-2-1-3(-) (.) (.) (-) ...Yukarıda(3-1-2-4'ün aynısı)
4-2-3-1(-) (.) (-) (.)
4-1-2-3(-) (.) (.) (-) ....Yukarıda(4-2-1-3'ün aynısı)
4-1-3-2(-) (.) (-) (.) ....Yukarıda(4-2-3-1'in aynısı)

**
Aynı olanları çıkaralım oyunumuzdan;
1-2-3-4(.) (.) (-) (-)
1-3-4-2(.) (-) (-) (.)
1-3-2-4(.) (-) (.) (-)
1-4-2-3(.) (-) (.) (-)

4-3-2-1(-) (-) (.) (.)
3-1-2-4(-) (.) (.) (-)
3-1-4-2(-) (.) (-) (.)
4-2-3-1(-) (.) (-) (.)
Kalır geriye, değil mi?


ŞİMDİ HEPSİNİ ALT ALTA YAZIP SONUCU HEP BERABER GÖRELİM BAKALIM:
(.)
(-)

(.) (-)
(-) (.)

(.) (.) (-)
(-) (.) (.)
(.) (-) (.)
(-) (-) (.)
(.) (-) (-)
(-) (.) (-)

1-2-3-4(.) (.) (-) (-)
1-3-4-2(.) (-) (-) (.)
1-3-2-4(.) (-) (.) (-)
1-4-2-3(.) (-) (.) (-)

4-3-2-1(-) (-) (.) (.)
3-1-2-4(-) (.) (.) (-)
3-1-4-2(-) (.) (-) (.)
4-2-3-1(-) (.) (-) (.)

ŞİMDİ BU OYUN ŞEMAMIZA, ANA DİLİMİZ TÜRKÇE'NİN HECE YAPISINI İŞLEYECEĞİZ.

ÖNCE
Dilimizdeki HECE YAPSINA BAKALIM

A-AÇIK HECELER
1-Yalnız, bir ÜNLÜ olan heceler
a-dım
e-rik
e-kin
ı-şık
i-pek
o-zan
ö-rümcek
u-zak
ü-züm
ü-şütmek gibi.
Buradaki SESLİ HARFLERİMİZ tek başına bir hecedir.

2-Bir ÜNSÜZ ve bir ÜNLÜYLE KURULMUŞ heceler
ka-ra
ke-mik
sa-rı
de-li
to-puk
kö-mür
yü-rek
yü-rü-mek gibi.
Buradaki SESSİZ HARFİN sağına gelen ÜNLÜ harflermiz, bakın (ka-ra,ke,sa,de,to..vb) Hece oluşturmaktadır.

B-KAPALI HECELER
Dilimizde 4 türlü kapalı hece vardır.
1-Bir ÜNLÜ ve bir ÜNSÜZLE kurulmuş heceler
ak
al-mak
es-mek
ıs-lak
iç-mek
or-man
öl-mek
uç-kur
ür-kek gibi.

2-Bir ünsüz, bir ünlü ve bir ünsüzle kurulmuş heceler
bak
kar
kes-mek
gel-mek
kır-mak
giz-li
koş-mak
köp-rü
kur-şun
küs-mek gibi.

3-Bir ünlü ve yanyana iki ünsüzle kurulmuş heceler
ast
art
ört-mek
üst gibi.

4-Bir ünsüz, bir ünlü ve yanyana iki ünsüzle kurulmuş heceler
kart
tart-mak
kert-mek
kırk
sırt
dört
sürt-mek gibi.

BİZ İŞTE BÜTÜN BUNLARI, BAŞ TARAFTA, ÜNLÜ HARFİN, ünsüz harfin SOLUNDA veya SAĞINDA olarak KISACA ÖZETLEMİŞTİK, değil mi?


-(.)

a-dım,e-rik,e-kin,ı-şık,i-pek,o-zan,ö-rümcek,kö-mür,u-zak,u-sanmak,ü-züm,ü-şütmek gibi kelimelerdeki SESLİ HARFLER TEK BAŞINA ve ka-ra,ke-di,sa-rı,ke-mik,de-li,to-puk,su-lu,yü-rü-mek gibi kelimelerdeki SESSİZ HARFLERLE -her zaman ve daima sessiz harfin sağında yer alarak-AÇIK HECE MEYDANA GELİR.

(-) ast,üst,ört,art,kert,yurt,dört,sürt,kurt,tart,sırt/gel,al,bak,es,ıs,or,öl,öp,uç,öç,iç,koş,köp,kur,küs ve mal, mülk,bak, yık, gel,al, bil, ul, öl, il, dil, sel, sal, çul, çil, çöp vb.. AÇIK OLMAYAN HECELERİN TAMAMI KAPALI HECEDİR.

(.) (.) A-RA, KE-Dİ, SA-RI,ÇA-RE, SA-PA,TE-PE,KÜ-PE vb...
(.) (-) a-lim, bü-yük, se-bep, u-çak, za-rar, si-vas vb...
(-) (-) kal-dır, gel-dim, sev-dim, çar-dak, göst-ter, biç-ki vb...
(-) (.) al-dı, gel-di, sev-da, bey-ti, gül-dü, borç-lu, kay-bı vb...


(.) (.) (-) a-ça-lım, ge-li-yor, se-ve-cek, sü-rü-nür, vb...
(-) (.) (.) aç-tı-mı, gel-di-ği, sev-di-mi, el-ve-da,Bur-sa-lı, vb...
(.) (-) (.) a-çar-dı,ge-lir-mi, se-ver-se,el-ver-di,bi-zim-le, vb...
(-) (-) (.) aç-maz-dı, gel-mez-mi,sev-mez-di,kal-dır-sa, vb...
(.) (-) (-) a-çar-ken,ge-lir-sen,se-ver-sen,ka-zan-maz, vb...
(-) (.) (-) aç-ma-dım,sev-di-ğim,in-sa-nım, bil-mi-yor, vb...
(.) (.) (.) a-cı-lı, ge-mi-ci, se-ve-ni, ko-şa-ma, ba-yı-rı, vb...
(-) (-) (-) aç-maz-ken, sev-mez-ken, bos-tan-lar, vb...

1-2-3-4(.) (.) (-) (-) a-ça-cak-ken, se-ve-cek-ken,se-vi-yor-dum, vb...
BUNDAN SONRA, AŞAĞIDAKİLERİ DE SİZ ÖRNEK HECELEME YAPIN BAKALIM, olmaz mı?
1-3-4-2(.) (-) (-) (.)
1-3-2-4(.) (-) (.) (-)
1-4-2-3(.) (-) (.) (-)

4-3-2-1(-) (-) (.) (.)
3-1-2-4(-) (.) (.) (-)
3-1-4-2(-) (.) (-) (.)
4-2-3-1(-) (.) (-) (.)
******************************************************************************************************************************************************************************
Şimdi sonuca doğru geliyoruz,
GÜLCE ARUZ KONUMUZA yani;

-Üstad İbrahim Alâettin GÖVSA'nın metodundan hareket edelim:

1-fa'ûlün (fe'ûlin) (.) (-) (-) ->SE-VER-DİM
2-fâ'ilün,fâ'ilât(-) (.) (-) ->SEV-ME-DİM
3-mefâ'ilün(.) (-) (.) (-) ->SE-VER-Mİ-SİN
4-fâ'ilâtün(-) (.) (-) (-) ->SEV-Dİ-ĞİM-SİN
5-müstef'ilün (-) (-) (.) (-) ->SEV-DİR-Dİ-ĞİM
6-mef'ûlâtü(-) (-) (-) (.) ->SEV-DİR-DİK-CE
7-müfâ'aletün (.) (-) (.) (.) (-) ->SE-VER-Gİ-Bİ-SİN
8-mütefâ'ilün(.) (.) (-) (.) (-) ->SE-VE-CEK-Mİ-SİN

Bu ana parçaların hece düzenlerinden birtakım değişik parçalar daha doğmuştur. Bunlar da şöyle gösterilebilir:

1-fa', fâ(-) ->SEV
2-fa'ûl(fe'ûl) (.) (-) ->SE-VER
3-fa'lün, fâ'il(-) (-) ->SEV-DİM
4-fa'ûlün(fe'ûlün) (mefâ'il) (.) (-) (-) ->SE-VER-DİM
5-fe'ilün,fe'ilât(.) (.) (-) ->SE-VE-CEK
6-fâ'ilün, fâ'ilât(-) (.) (-) ->SEV-Dİ-ĞİM
7-mef'ûlü(-) (-) (.) ->SEV-DİK-CE
8-mef' ûlün, mef' ûlât(-) (-) (-) ->SEV-MEZ-LER
9-fe'ilâtün(.) (.) (-) (-) ->SE-VE-CEK-KEN
10-mefâ'ilün(.) (-) (.) (-) ->SE-VER-Mİ-SİN
11-mefâ' îlün(.) (-) (-) (-) ->SE-VER-LER-KEN
12-mefâ' îlü(.) (-) (-) (.) ->SE-VER-LER-Dİ
13-fe' ilâtü(.) (.) (-) (.) ->SE-VE-CEK-Tİ
14-fâ'ilâtün(-) (.) (-) (-) ->SEV-Dİ-ĞİM-SİN
15-müstef'ilün(-) (-) (.) (-) ->SEV-DİR-Dİ-ĞİM
16-müfte'ilün(-) (.) (.) (-) ->SEV-Dİ-Ğİ-MİN
17-fâ'ilâtü(-) (.) (-) (.) ->SEV-Dİ-ĞİM-Dİ
18-mef' ûlâtü(-) (-) (-) (.) ->SEV-DİR-DİK-ÇE
19-mütefâ'ilün(.) (.) (-) (.) (-) ->SE-VE-CEK-Mİ-SİN
20-mütefâ' aletün(.) (-) (.) (.) (-) ->SE-VER-Gİ-Bİ-SİN
21-müstef'ilâtün(-) (-) (.) (-) (-) ->SEV-DİR-Dİ-ĞİM-SİN

******************************************************************************************************************************************************************************
ÖZETLERSEK:
Aruz, AÇIK(.) ve KAPALI(-) İKİ hecenin çeşitli şekillerde dizilişinden meydana gelir. GÜLCE ARUZ' da aynıdır.
GÜLİSTAN, sadece aruzun GAZEL TÜRÜ'nde bir YENİLİK olarak ele alınmıştır.

AÇIK HECE->>SESLİ HARFLERİMİZ YANİ diyelim, sessiz harfin sağında olursa 'açık hece' oluşmaktadır.
KAPALI HECE->Sesli HARFLERİMİZ, sessiz harfin solunda olursa 'kapalı hece'oluşmaktadır.

Bir de son husus;
mısranın en son harfi hangi harfle biterse bitsin, MISRANIN SON HECESİ ARUZ' da KAPALI HECE sayılmaktadır.

Dilerim, faydalı olmuşumdur.
Dilerim yanlış anlaşılmam...
Ve dilerim nice GÜLİSTANLAR gelir şairlerimizden(SEVMEK) Köküne dayalı aruz yazma tekniğiyle-İ.Alaettin GÖVSA rahmetlinin ruhu şad, kabri nur olur..


Not:
(http://izmir.ceng.fatih.edu.tr/~akurt/diwan/index.php? Aruz) adresinde VEZİNMATİK vardır. (VEZİN BULMA PROGRAMI yani) . Bu proje, Fatih Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları ve Bilgisayar Mühendisliği bölümlerinin ortak çalışması olan VEZİNMATİK(vezin bulma programı) TÜBİTAK tarafından da desteklenmiş olup, ARUZ vezni'nin BİLGİSAYARLA ÇÖZÜMLENMESİ'ni yapmaktadır. GÜLİSTAN'ımızın ARUZ ile yazılmış(Osman Öcal kardeşimin şiiri dışındaki) kısmını veya sizlerin ARUZ-HECE ŞİİRİ yazdığınızda VEZNİNİ TESPİT ETMENİZDE de sanırım işinize yarayacak bir programdır.

Saygılarımla...

Mustafa CEYLAN