Hacı Bayram-ı Veli Camii, Hacı Bayram-ı Veli ‘nin vefatından iki yıl önce H.831/M.1427-28 yılında inşa edilmiştir.Takip eden dönemlerde oldukça çok onarım görmüş olan yapının ilk mimarı hakkında kaynaklarda bilgi yoktur.
Hacı Bayram-ı Veli Camii dış görünüş
Taş kaideli,tuğla duvarlı ve kiremit çatılı bir yapı olan Hacı Bayram-ı Veli Camii kuzey- güney doğrultusuna derinlemesine dikdörtgen bir plana sahiptir.Zemin katta 437 metrekare, üstteki mahfilde ise 263 metrekaralik bir kullanım alanına sahiptir.Yapının güneyinde Hacı Bayram-ı Veli Türbesi, doğusunda Ogüst tapınağı vardır.Yapının doğu cephesinde, eksenden kuzeye doğru kaymış basık yuvarlak kemerli dikdörtgen silmelerin kuşattığı bir kapı vardır.Bu kapının kuzeye doğru alt köşesinde son cemaat yerinde bulunan bir başka kapıda çilehaneye açılmaktadır.
Hacı Bayram-ı Veli Camii doğu cephesi
Yapının en ilginç cephesi kuşkusuz batı cephesidir.kademeli bir görünüşe sahip olan bu cephe vaktiyle bir son cemaat yeri olarak yapılan ancak sonradan duvarları kapatılarak bir yan sahın haline gelmesi nedeniyle bu şekilde bir görünüş kazanmıştır.
Hacı Bayram-ı Veli Camii batı cephesi
Caminin iki kademeli batı cephesinin harime sonradan eklenen ikinci kademesinin güney yüzünde kapatılan kemer askılığının üst sağ ve solunda birer kitabe vardır.Biri Türkçe diğeri Arapça olan her iki kitabe de 1714 tarihinde yapılan onarımla ilgili aynı bilgiyi verir.Kitabelerde anlam olarak ;
‘Bu güzel ve mefharetli camii Allah’ın evliyasından Hacı Bayram-ı Veli bina etti.Kuşluktan yatsıya kadar geçen zamanlarda harab oldu. Hacı Bayram-ı Veli neslinden Şeyh Mehmet Baba ihtimamiyle büyük babasının camisini tamir etti.Tamirin hitamını görenler şevk ile bu tarihi H.1126/ ( M.1714) söylediler’ yazmaktadır.
Kitabelerin üst kısmında dikdörtgen bunların üzerinde ise sivri kemerli iki pencere daha vardır.Üstteki iki sıra pencere arasında yeşil sırlı tuğlayı andıran boya ile sülus Kelime-i Tevhid yazılmıştır.
Hacı Bayram-ı Veli Camii batı cephesindeki kitabe ve yazılar
Hacı Bayram-ı Veli Camii minaresi, caminin kıble cephesine bitişik olan Hacı Bayram-ı Veli Türbesinin güney doğu köşesi ile organik bir bütünlük göstermektedir.Minare çoğunlukla Sultan camilerinde veya hanedan üyelerinin yaptırdığı camilerde olduğu gibi iki şerefelidir.Bunun açıklaması
Hacı Bayram-ı Veli’ye duyulan saygı olmalıdır.Oldukça yüksek olan minare, ilk şerefe ile takiben daralan gövdenin üstündeki daha küçük ikinci şerefesi, petek ve konik külahla tamamlanır.
Hacı Bayram-ı Veli Camii minaresi
Hacı Bayram-ı Veli Camii ahşap ve ahşap üzerine kalemişi süslemeleri yanısıra çini süsleme bakımından da oldukça zengin bir yapıdır.Yapıda eski ve yeni süslemeler oldukça yoğundur.Son olarak 1940 yılı onarımında kadınlar mahfili altındaki iç duvarlar hariç bütün iç cephe alt sıradaki pencerelerin üst hizalarına kadar mavi-beyaz çinilerle kaplanmıştır.Çinilerin bitiminden sonra duvara, kalemişi palmetli bir süsleme kuşağı ile geçilir.Yazı kuşağında Besmele’ den sonra İnna Fetahna Leke suresi yazılmıştır.Surenin devamında Ketebehü el fakir eş-Şeyh Muhammed şeklinde imza atılmış olup tarih yoktur.
Hacı Bayram-ı Veli Camii süslemeleri
Hacı Bayram-ı Veli Camii üst kattan görünüş
Hacı Bayram-ı Veli Camii
Kalıplama tekniği ile yapılmış olan stalaktit alçı mihrap, duvarın 1/3’ünü kaplar.Form ve boyut olarak Ankara Aslanhane Camii mihrabını, malzeme olarak diğer 17. ve 18. yüzyıl Ankara mescidlerini hatırlatır.En dışta stalaktitli bir silme ile çevrili olan mihrabın üst kısmı palmet motiflerinden oluşan mazgal benzeri bir görüntüye sahiptir.İçeri doğru ikinci bordürde Kelime-i Tevhid tekrarlanır.Üçüncü bordür birbirleriyle kesişerek çoğalan yıldızların meydana getirdiği geometrik bir süsleme ile doldurulmuştur.Dördüncü ve son bordürde ise nesih yazıyla yazılmış olan birbirini takip eden Kelime-i Tevhid yer alır.
Mihrap alınlığında Kur’an dan Surelerin yazıldığı beş sıra nesih yazılı pano sıralanır.Bunlardan üç tanesinde Cin Suresi, 18. ayetten alınan ‘ ve inne’lmesacide ve’la’tedu ma Allah’ı ahaden ’ yazısı vardır.
Hacı Bayram-ı Veli Camii mihrabı
18.Yüzyıla ait Hacı Bayram-ı Veli Camii ‘nin taklit kündakari tekniği ile yapılmış ahşap minberinin üzeri de kalemişi nakışlarla defalarca boyanmıştır.Minberin Ajurlu olarak işlenmiş merdiven korkuluklarının alt kısmındaki aynalıklar, oniki kollu yıldızlar ile aralarında kalan çokgenlerin birbirlerine ince çıtalarla birleştirilmeleriyle meydana gelmiştir.Tüm minber daha sonraki dönemlerde çeşitli şekillerde boya ile boyanarak süslenmiştir.Minberde herhangi yapım veya onarım kitabesi yoktur.Ancak yakın zamanlarda kapının taç kısmı ile aynalığın üzerinde ve şerefe altındaki panolarla pabuçluk kısmının üst kısmında üçer kitabede çeşitli dualar ve Kelime-i Tevhid yazılmıştır.
Hacı Bayram-ı Veli Camii minberi
Hacı Bayram-ı Veli Camii üst katı
