Karacaoğlan'ın çevresi
25 Ekim 2014 Cumartesi 23:56

Ahmet ÖZDEMİR
**************

Karacaoğlan'ı tanıyabilmek, şiirlerinde anlatmak istediğini anlayabilmek ve Karacaoğlan güzelliğine ulaşabilmek için, içinde bulunduğu toplumsal yapıyı bilmek gerekir. Kuşkusuz, Karacaoğlan'ın âşıklık yolundaki ustası, içinde yetiştiği toplumsal çevresidir. Türkmenler, kışın kışladığı alçak yerlerde, yaylaların özlemini duyar; ilkbaharın gelmesini dört gözle beklerler. İlkbaharda bütün doğaya olduğu gibi, insanların ruhuna da can suyu yürür, yaşama sevinciyle dolar taşarlar. Bu yüzden olsa gerek, Türkmen kız ve gelinleri, süslenip yaylalara göç günlerini heyecanla beklerler. Oba halkının yollara düştüğü an, coşku doruktadır.

O günler yayla güzeli seçilir. Gün görmüş yaşlılar toplanır adaylar tespit edilir. Sonra yayla güzelinde olması gereken güzellikler adaylarda aranır. Her şeyden önce, yayla güzelinin iyi ahlâklı, yalan bilmez, iyiyi kötüden ayırır olması gerekir. Sonra yayla güzelinde boy bos, endâm güzelliği aranır. Örneğin kaşı, gözü, saçı elâ; saçı, kaşı, kirpiği siyah; teni, dişi, tırnağı ak; yanağı, dudağı, dili kırmızı; omuzu, kalçası, göğsü yuvarlak; burnu, ağzı, ayağı küçük; parmağı, bacağı, boynu uzun; beli, sesi, şekli ince; dizi, gözü, nazı büyük olmalıdır.

Bu özellikler oba kızlarında aranır. Seçilen güzel duyuruluncaya kadar, yürekler çarpar durur. Yayla güzeli, hangi obadan seçilmiş ise, o oba kutlu, o oba mutludur. Herkes o obadan kız almak, oğlanlarına kız vermek ister.

Göç günü ala çuvallara yükler tutulur. Yiyecekler hazırlanır, heybeler yerleştirilir. Herkes en güzel giysilerini giyer. Allı morlu yazmalarını bağlarlar. Giysilerinden gelin mi kız mı oldukları belli olur. Yayla güzelini en usta hanımlar süslerler; zülüf yapılır, gözler sürmelenir, başına başlık giydirilir, ön tarafına zincir üstüne katar katar altın ve gümüşler dizilir, bunların araları el işi oylarla süslenir, belikleri örülür; giysileri, kuşağı renk cümbüşüdür; anlatmakla bitmez.

Karacaoğlan, bu ortamın âşığıdır. Koşmaları, semâîleri, türküleri ile ayaktadır. O, baharın, yazın çağıldayan suların, gür pınarların, açan goncaların, öten kuşların, özellikle genç ve güzel Türkmen kızları ile Türkmen gelinlerinin şairidir. Karacaoğlan, yaşamanın sevincini damarlarında duyan, allı morlu giysiler içinde peri kızlarını imrendirecek kadar çekici olan güzellere rahatça seslenen, arzuladığı serbestlikle duygularını dile getiren bir kişidir.

Karacaoğlan, olağan üstü bir gözlemci, gördüklerini kendi iç dünyası ile harmanlayıcı ve dizelerini fırça olarak kullanarak gözlerimizin önüne doyulmaz güzellikte tablolar koyucudur.

Karacaoğlan şiirlerinde güzel anlatılmaz, güzelin resmi yapılır. Onun güzeli, kömür gözlü, sırma saçlı, ok kirpikli, ceylân bakışlı, ince sedef dişli, bal ve kiraz dudaklı, gül yüzlü, siyah zülüflü, mor belikli, tülü maya yürüyüşlü, güvercin duruşlu, keklik sekişli, kumru sesli, yayla çiçeği kokuşlu, usul boylu, püskürme benli, kınalı parmaklı, kadife şalvarlı, şal kuşaklı, ala gözlü, gümüş halhallıdır. Bu güzeli, bir doğa manzarası içerisine yerleştiriniz ve fondaki doğayı gözlerinizin önüne getiriniz: En arkada dağlar ve karlı, gırcılı boranlı, etekleri ormanlı, çıplak tepeli, ala bulutlu, sulu sepkenli, mor sümbülü, yeşil ardıçlı yaylalar olsun. Görüntü bir az daha yakınlara gelsin: Bağlar ki reyhanlı, sarı çiğdemli, lâleli, menekşeli, nergisli, tomurcuk güllü olsun. Bir yanda, ovalar; görülsün, o ovalar ki kekik kokulu, çakır dikenli, kara çalılı ve yemyeşil otlarla bürünsün.

Belli ki yaz bahar aylarının geldiği demdir. Ilgıt ılgıt seher yellerinin estiği bu yemyeşil ovalarda ve yaylalarda Arap atları, tülü mayalar, akça cerenler, emlek kuzular, kınalı keklikler, çakır doğanlar, yavru şahanlar, telli turnalar, üveyikler, kırlangıçlar, turaçlar oynaşmaktadır. Göllerinde sığınlar, yâni benekli geyikler, ördekler, ağca kuğular yüzmekte, bahçelerinde kumrular, garip bülbüller ötmektedir.

Öte yandan, bir göçebe yaşamından görüntüyü, kara çadırları, beserek develeri, davarları, koyunları, kuzulan, Arap atları; at üstündeki yiğitleri; allı yeşilli birbirinden alımlı Türkmen kızlarını, ötüşen kuşları, buz gibi suları; yemyeşil yaylaları koyabilirsiniz.