Kerem ile Aslı

Ahmet ÖZDEMİR

Aşk hikâyelerinin en önemlilerinden biri Kerem ile Aslı'dır. Hikâye, çok eski çağlardan süzülüp gelmiş ve Orta As¬ya'dan Balkanlar'a kadar uzanan bölgede yüzyıllar boyunca anlatılmıştır. Kerem ile Aslı hikâyesiyle ilgili ilk bilgiler bazı cönklerde yer almıştır. Kerem ile Aslı hikâyesiyle ilgili ilk toplu bilgilere on dokuzuncu yüzyılda rastlıyoruz. Yayıncılar bu tarihlerde para kazanmak amacıyla halk hikâyelerini taş basması olarak yayınlamışlardır. Bu kitaplar arasıda Kerem ile Aslı da bulunmaktadır. .

Cumhuriyet döneminde, Kerem ile Aslı adı altında sayısız kitap basılmış, antolojilere Kerem'e ait şiirlerden örnekler alınmıştır. Gerek Türkiye'de gerekse Türkiye dışın¬da sayısız çalışma yapılmıştır. Ülkemizde, bu konuda ilk çalışanlardan biri Prof. Dr. Şükrü Elçin'dir. Sonraki yıllarda Pertev Naili Boratav, Fuat Köprülü, Eflatun Cem Güney, Cahit Öz¬telli, Mustafa Necati Karaer, Fikret Türkmen ve Ali Duymaz gibi bilim adamı ve folklorcular çeşitli kitap ve makalelerinde Kerem ile Aslı hikâyesi üzerinde durmuşlardır. Beş yıl kadar önce ben de bu konuda bir kitap yayınlamıştım.

Bu çalışmalarda, Kerem'in tarihi kişiliği, Hikâyenin ortaya çıkış ta¬rihi ve yayıldığı alanlar gibi üzerinde tartışılan konular ele alınmıştır. Ağır¬lık kazanan görüş; Kerem'in yaşamış bir kişi olduğu, hikâyenin de onun hayatı ve şiirlerinin halk hikâyesi şeklinde düzenlendiği görüşüdür. Örneğin, Şükrü Elçin ve Pertev Naili Boratav incelemelerinde Kerem'in yaşamış bir halk şairi olduğu sonucuna varmışlardır. Türkoloğ ve Dilci Kariev'de Kerem'in Akkoyunlu Türkmenlerinden olduğu ve başından ge¬çen aşk macerasının toplumu çok etkilediği görüşünü ileri sürmüştür.

Öte yandan, Kerem ile Aslı hikâyesi yirminci yüzyılın başlarında aydınlar üzerinde de derin etkiler bırakmıştır. 1919 yılında Fuat Hulusi Demirelli, «Kerem ile Aslı'nın Hikâyesi» adlı Sazkâr-opera bestelemiştir. Arkasından.. Azerbaycan'da Üzeyir Hacıbeyli de aynı konuda bir beste yapmıştır.
Kuşkusuz, Anadolu'yu, adım adım dolaşan Ke¬rem, bu toprakla olduğu kadar onun insanıyla da kay¬naşmış, onlarla üzülmüş onlarla sevmiş ve onların bir parçası olmuştur. Bu bakımdan, hikâye kahramanla¬rının arkasında Anadolu ve Anadolu insanı yatmak¬tadır.
Anadolu insanı öylesine Kerem'le özdeşleşmiştir ki, günümüzde bir çok deyim de Kerem yer almıştır. Örneğin, gerçekleşmeyen rüyalar, so¬nuçlanmayan işler ya da karşılıksız bir aşk içinde olduğunu anlatmak "Yandı Kerem'in arpa tarlası" deyimi kullanılmıştır. Aşırı tutkunluğu anla¬tan, "Kerem gibi yanmak" deyimi de bunlardan biridir. Anadolu türküleri içinde Kerem havaları önemli yer tutmaktadır. Aynca Kerem ile Aslı hikâyesinden ilham alınarak «Kerem'in Erzincan Bağları» adlı bir de halk hikâyesi düzenlenmiştir.
Umuyorum ki, özelliğinden ve güzel¬liğinden bir şey kaybetmeyen Kerem ile Aslı hikâyesi, yarınlarda da halk edebiyatımızda yerini koruyacaktır.
Geçen zamanın derinliklerinden söylene söylene, anlatıla anlatıla, yazıla yazıla günümüze kadar gelen Kerem şiirleri, dilden dile telden tele, kuşaktan kuşağa geçerken; de¬ğişikliklere uğramış, kimi zaman gereksiz ilavelerle, kimi zaman başka ozanlarının şiirlerinden katmalarla uzatılmış ve hatta bazılarının özü kaybolmuştur.
Günümüzde Kerem ile Aslı hikâyesinin türküleri yağma edilmiş, ya şahıslara, ya da başka kişilere mal edilmiştir. Bunlardan birini aktararak yazımı bitirmek istedim:

Yeşil başlı telli turnam
Şimdi bizim gölden uçtu
Teleklerin tel tel edip
Vardı başka göle düştü.

Seher yeli, gül dağıdır
Gönül aşkın budağıdır
Yel eser zülfün dağıtır
Şimdi fırsat yele düştü.

Rengi laleden, sümbülden
Haber gelmez hiçbir elden
Bülbül ayrı kaldı gülden
Ah-ü feryat dile düştü.

Yoluna koymuşum canı
Seversen İncil, Kuranı
Kerem sevdi Aslı Hanı
O da gurbet ele düştü.