Oturum Aç

Ahmet Özdemir · 29/11/2016, 01:11

Kilim Motifleri

Ahmet Özdemir

Teknik kaygılarla kilimlerde çoğunlukla geometrik motifler yeğlenir. Hayvansal, bitkisel, geometrik, sembolik, geçme, bordür ve karma olmak üzere nakışları çeşitlere ayırmak mümkündür.

Hayvansal motifler bir hayvanın tamamını göstermez. Ancak, bir bölümü veya organı usta bir şekilde işlenir. Bu motifler dolgu olarak kullanıldığı gibi, kenar süsü olarak da kullanılabilir.

Bitki motifleri arasında dalından çiçeğine kadar doğanın tüm renklerinin kaynaştığını görebiliriz. Geometrik motifler, kilimlerimizin karakteristik özelliklerinden biridir.
Üçgen, dörtgen, altıgen, kare, hatta çokgen türlü şekiller ve motiflere kenar süsü olduğu gibi, kendileri de nakış olarak kullanıla gelmektedir.
Kilimlerde sanat unsuru taşıyan motiflerin özünü semboller oluşturur. Bu sembollerde kullanılan renklerde dokuyanın duygularını, düşüncelerini, aşkını, özlemini açıkça okumak mümkündür.

Kocası seferberliğe gitmiş, yıllarca bir haber alamayan Ümüs Bacı, bir yandan kirkit vurur, bir yandan boğazına düğümlenen hasretliğin acısını şu dizeleriyle türküleştirirken kuşkusuz çıkacak nakışlar da buram buram özlem kokacaktır:

Bana derler Nurettin’in karısı,
Peşime düşüyor köyün yarısı
Yüzüme vuruyor dulluk sarısı
Acep Nurettin’im ne oldu ola?
Nakışlarım ilmiğimle beslenir
Kirkit değer erişlerim seslenir.
Durur durur deli gönül yaslanır
Acep cıvan boylum ne oldu ola?
Bana derler Kalacık’ın Ümüs’ü
Ahırında mangırdıyor kömüşü
Boynu bükük bekler asker karısı,
Acep Nurettin’im ne oldu ola?

Motifler arasında nakış aralarını dolduran geçmeler ve kenar süsü olarak kullanılan bordürlerde değişik adlar alırlar. Kilimlerimizde tüm nakış ve motifler birbirlerinin içerisine o kadar ustalıkla girip kaynaşır ki, aşk gibi, şiir gibi birbirini bütünler. Bir doğmaca sanat eseri olarak karşımıza çıkar.
Kilimler kullanılacakları yerlere göre boy boy ve çeşit çeşittir.

Gelin gidecek kızın en az bir çift kilimi olması en doğal hakkı kabul edilir. Çeyiz kilimleri genellikle eğrilmesinden dokunmasına kadar imece usulü ile yapılır. Belli standartları vardır. Sanat değeri yüksektir.

Evde günü birlik sergi için kullanılan kilimlerin fazla bir sanat değeri olduğu söylenemez.

Serilecek yere göre ölçülerek dokunur. Masura kilimlerine gelince, bunların örgü ipleri eriş arasına masura ile geçer. Sanat değeri çok yüksek ve aranılan bir kilim türüdür. Duvara asıldığı gibi karyola örtüsü olarak da kullanılmaktadır.

Nakış ve sanat üstünlüğü bakımından çok kıymetli bir kilim türü de cicimlerdir. Her tarafı nakışlarla donatılır. Burada ki nakışlar, daha küçük ve birbirine girmiş şekildedir. Konaklarda duvar süsü olarak kullanılır. Bugün antika heybe ve çanta haline getirilerek turizm alanında pazarlanmaktadır.
Kilim gibi dokunup araları dikilerek çuval haline getirilen ve genç kızlara çeyiz olarak verilen bir türe de kayma adı verilir. Adını üzerindeki nakıştan alır.
O nakışlar birbirine çok girgin ve kaynamış gibidir. Sanat değeri büyüktür. Arası açılınca kilim görevi yapar.
Bir de sanat değeri olmayan düz ve nakışsız kilimler vardır ki, bunlar buğday, bulgur kurutulurken sergi olarak kullanılır. Düz tahtalar halinde bir kaç renk karışımı ile dokunabilir. Bunlara çul adı verilebilmektedir.

Kilim köylerimizde, kasabalarımızda yalnıza kullanılmak için dokunmazdı. Kadınlarımızın aile bütçesine bir katkısı olarak dokunur pazarlarda satılırdı.
Geçimini kilim dokuyarak sağlayan nice dul, yetim, kimsesiz kadın vardır. Kilim dokumak kadar, kilimi pazarlamanın da bir göreneği vardır.

Oturum Aç
Kullanıcı Adı:
Şifre:	Şifremi Hatırlat
	Beni Hatırla