Oturum Aç

Ahmet Özdemir · 05/03/2017, 23:57

Kültürümüzde Üç Sayısı

Ahmet Özdemir

Dün “üçleme” ile ilgili genel değerlendirme yapmıştım. Gelelim bizim geleneksel kültürümüze:
Şamanizm’de orta dünya denilen yeryüzü, aşağıdaki dünya denilen yer altındaki karanlık dünya ve yukarıdaki sema yani gökteki nur, âlemim üç bölümünü oluşturur.

Üç olgusu Oğuz menkıbesinde de yer alıyor. Örneğin, Oğuz Han üç gün annesinin sütünü emmez. Annesi üç gece gördüğü rüya sonucu rüyasında kendisine söylenilen şekilde hareket eder. Oğuz’un iki eşinden üçer tane oğlu olur. İlk eşinden olan çocukları Gökhan, Dağhan, Denizhan Bozoklar’ı, ikinci eşinden olan Günhan, Ayhan, Yıldızhan da Üçoklar’ı oluşturur. Oğuz’un oğullarından biri bayrağında sembol olarak altın bir yay üzerine üç gümüş ok kullanır.
Türklerin ünlü Göç Destanının İran varyantında Boğu Han’a Tanrı tarafından verilmiş üç karga verilir. Bu kargalar, ülkenin her yerinde olup bitenden hakana bildirir. Çin’deki Türklerde düğün üç aşamada yapılır. Gelin kız kocasının evine geldikten sonra, üç gün kocası, kaynanası ve kayın babasıyla karşı karşıya gelmez.

Manas destanında da üçlemelerle karşılaşırız. Örneğin, Üç Koşay, Manas’ın elde tuttuğu yerlerden birinin adıdır. Semetay üç gece aynı rüyayı görür. Manas üç gün kimse ile konuşmaz. Kırgızların bir birinden ayrılmaz yiğitlerinin sayısı üçtür. Manas’ın önüne gelip yüzlerinin yırtarak ağıt söyleyen kızların sayısı da üçtür.
Dede Korkut Hikâyelerinde de onlarca üçleme yer alıyor. Örnek olarak, Bamsı Beyrek hikâyesinde Bey yiğit, düşmandan esir bezirgân ve malları kurtarınca karşılık olarak üç şey beğenir. Dede Korkut’un yakarışı ile Deli Kaçar’ın eli yukarıda kalınca, bacısını vermeye razı olur ve üç kere ağzından ikrar eyler. Dirse Han Oğlu Boğaç Han hikâyesinde Dirse Han’ın oğlu Boğaç, üç kabile çocuğu ile aşık oynar, üzerlerine gelen boğadan üç oğlan kaçar Boğaç kaçmaz. Bayındır Han Begil’i üç gün av eti ile besler.

Karluk Türkleri üç aşiretten meydana gelmiştir. Âşıkların dilinde en çok işlenen sayı üçtür.
İslam tasavvufunda, ruhun, kötülüğe teşvik eden, suçlayan ve huzur içindeki olmak üzere üç derecesi bulunuyor. Ölümlü olan insanların şeriat, tarikat ve hakikat olmak üzere üç yoldan geçmesi gerekir.

Vahdet-i vücud varlığın birliği düşüncesinde Tanrı’nın vücudu mutlak, cemal_i mutlak ve hüsn-i mutlak olmak gibi üç vasfı vardır.
Alevilikte Hak, Muhammed, Ali kavramı asıldır. Öğretide diğer bir kavram mürşitlik, mürebbilik ve müsahipliktir. İnsanlık sanatı diyebileceğimiz temel kavram; eline, beline, diline sahip olmaktır.

Yine Alevilikte üç sünnetten söz edilir: Gönülde kin-kibir bulunmamak, kalpte düşmanlığa yer vermemek, türap olmak. Hacı Bektaş nüshasında yer alan üç sünnet söyle sıralanır: Hakk’ı zikretmek, kalpte düşmanlığa yer vermemek, yola teslim olmak…

Allah’ın 99 ismi, 33’un 3 katıdır. Burada da 3 sayısı değer kazanır. Genel olarak namazdan sonraki çekilen teşbihin sayısı 33’tür. 11×3’tür. 1’den 11’e kadarki sayıların toplamı 66’dır ki, bu sayı Allah lafza-i celalin ebced değeridir. Bu gibi sırlar içindir ki, 33, 11, 3 sayıları zikirlerde bir anahtarın şifresi gibi olmuştur.
Kitabımıza “Üçleme” adını vermemizin bunlarla hiçbir ilişkisi yok. Sanat dünyasında birbirinin devamı niteliğinde olan ya da birbiri ile karakterler veya konu açısından bağlantılı olan üç esere üçleme, triloji veya üçleme adı verilir. Genellikle edebiyat, sinema, video oyunu ve tiyatro alanlarında kullanılır. Bu türdeki eserler bazen bir bütün, bazen de üç ayrı çalışma olarak kabul edilebilmektedirler. Üçlememizde ozanlık geleneğimizin aynı topraklarda ama farklı yüzyıllarda yaşamış üç kahramanının efsaneleşmiş hayatı, düşünceleri ve toplumumuza verdiği mesajlar oyunlaştırılmıştır.

Oturum Aç
Kullanıcı Adı:
Şifre:	Şifremi Hatırlat
	Beni Hatırla