ELMADAĞ-EMİRDAĞ YANIK ŞEHİR EFSÂNESİ(Gülce-Bahçe)


Sen tiriti bilir misin yiğidim?
Hele ki düğün sofralarında et tiritini
Kış aylarında soğan tiritini
ve
Hüzünlü bir sonbahar ortasında
Sarı çemen tiritini
Yedin mi hiç, söyle bana?!
Ya madımak topladın mı bayırlardan?
Yeryüzünün en güzel tatlısı höşmerimi,
Kıynaçı, ulavaşı bilir misin?
Mis gibi apaydınlık bir köy sabahında
Tandırdan uzatılan kete yaktı mı avuç içini?
Haside, arap aşı, omaç aşı, fıtfıt aşı ve erişte
Duydun mu bu yemek isimlerini hiç?
*
Aynı yemek, aynı töre,
Aynı giysi,
Türküler söylenir dillerde
Türküler aynı türkü :
"Emirdağına kara gidelim,
Ayvadan usandık nara gidelim
Ya da
Emirdağı birbirin ulalı..."
*
Özgür ufuklarımızda parıldayan güneştirler,
Emirdağ, Elmadağ ve şehr-i Yozgat; kardeştirler
*
Üç kilometre batısında Gömü Köyü'nün
"Ören" diye bilinen tarihi bir yer var
Anlatır efsâneyi büyüklerimiz
Ben nakledeyim siz de dinleyiniz :
Ören, ören derler; sır şehrine
Çözülsün sırrı birer birer
Bilsin, yakın uzak her yer
Konuşsun yerler, gökler
Dile gelsin seher

Gömü Köyü halkının
"Yanık Şehir" dediği
Büyük bir şehir varmış
Yozgat'mış adı onun..
Her yıl baharla birlik
Koruma altındaymış
Hıdrellez gününe dek
Hiç bir canlı girmezmiş
Şehr-i Yozgat iline
*
Örene bak örene
Çiğdem çiçek törene
Mevlâm sabırlar versin
Sana gönül verene

Örenden gel örenden
Kan damlıyor yârenden
Mevlâm ayrı koymasın
Şu gönüle girenden
*

Gömü Köyü’nde hıdrellez
Öylesine anlamlıydı.
Ören denilen yerde.

Köyün yarısı kurban keser,
Pilavlar dökerdi kazanlarla
Ve hazırlanan yemekler
İkram edilirdi cümlesine
Ana, bacı, oğul, kız, kızan
Ayırmadan...

Ören'de bulunan yatırda,
Kurak geçen yıllarda
Yağmur duaları yapılırdı.
Topluca...
*

Rivayete göre,
1400-1500 yıllarında
Han-Bayat yolu üzerinde
Arkası dağ, önü ova olan bu şehir,
Eski Gömü’nün aşağısında
(Aşağı Yortu) su kanalı bulunan yer,
Havası güzel, suyu bolmuş.
Dağ bölgelerinde hayvancılık;
Ovasında çiftçilik
Ve meyvecilikle uğraşılan
Güzel bir yerleşim yeri olmuş
Anlaşılan...

Hâlâ günümüzde bile
Bağ veya ağaç kütükleri çıkmakta
Bu alanda
Yer yer yanmış külleri görülmekte,
Bir de oymalı taşları
Köylüler tarafından götürülüp
Avlu duvarlarına süs olarak örülmekte,
Sırrını yaşatmış Yozgat şehri
Bu şekilde asırlarca gönüllerde
Ve aratmış zamanın ateş mavisine sesi
Merakta koyarak herkesi...

*
Yanık şehir, yanık şehir
Sevdamıza tanık şehir
Sor tarihe dinle işit
Acep neden sanık şehir

Bedir Köyü, Sungur gibi
Emirdağ'da Yozgat varmış
Bir zamanlar ıpışılken
Şimdi viran, sönük şehir.

*

Yine rivayete göre,
Fatih Sultan Mehmet 1481’de vefat ettiğinde
Büyük oğlu 2. Bayezid
Amasya Valisi iken İstanbul’a gelerek
Tahtına oturur babasının...
Ve kardeşi Cem Sultan
Küçük kardeş olmasına rağmen
“Tahta ben oturacağım” der
Bilirsiniz, isyân eder...
Beşyüz süvari toplar Konya Türkmenlerinden
Yürür Bursa'ya Bursa'ya...

Önce Yozgat şehrine gelir.
Anlaşır Yozgat Türkmenleriyle
Yanına alır, yüz kadar da süvari
Cem Sultan’ın askerleri
Yürür Bursa'ya Bursa'ya...

Cem Sultan Bursa’da
Para bastırır kendi namına,
Hutbeler okutturur
Ve padişah ilân eder kendisini...

Bunu duyan 2. Bayezid
İstanbul’dan kuvvetli bir orduyla
Varır Bursa’ya Bursa'ya...

Askerî gücü zayıf olan
Cem Sultan bozguna uğrar,
Kaçar Konya'ya.
Oradan Mısır’a,
Mısır’dan Fransa’ya gider.

Ağabeyi Bayezid,
Geçim masrafını Cem Sultan'ın
Türkiye’den göndermek suretiyle temin eder
Bilirsiniz değil mi?

Öte yandan
Cem Sultan’ın hadisesi üzerine
Yozgat şehri
Cezalandırılır
Padişah fermanıyla…

Padişah buyruğudur karşı çıkılmaz
Yakılıp, yıkılacak, yok edilecektir
Kalmayacaktır taş taş üstünde
Yozgat şehrinde...

Payitahttan vazifeli memurlar
Şehrin ileri gelenlerini toplayıp
Anlatırlar durumu.
Şehir boşaltılır,
Pahada ağır, yükte hafif neleri varsa
Toparlayıp bir an evvel oralardan ayrılıp
Koyulurlar yola...
Ve Yozgat şehri ateşe verilir.
Koca bir şehir yana yana kül olur.

Yozgat ahalisi nereye göç etti diye soracak olursanız eğer
Büyüklerimizden bize aktarıldığına göre,
Bir kısmı Ankara’da Asi Yozgat'a
Ki şimdiki adı Elmadağ olan ilçeye yerleşmişler.
Diğer bir kısmı da
Çapanoğlu Yozgat’ına gitmiş,
Rivayet edilen budur işte...
*
Bol meşelikli
Güçlü ardıç ağaçlarıyla kaplı
İki dağ arasında Asi Yozgat Elmadağ
Çatal yürekli yiğitlerin diyarı...
Sırtını dayamış Karakaya'ya
Çevirmiş yüzünü İdris Dağı'na
Bakışlarında başkent üzümü
Altın sarısı çiğdemler avuçlarında
*
Bir türkü söyleyelim bir türkü
Yürek yüreğe verip bir türkü
Duysun içimizi dağlar, taşlar, bulutlar
Sesimize ses katsın yeni baştan
Bedirköyden, Sungurdan,
Ve Tebet kalesinden topladığım
Bal damlatan dutlar...
Höşmerim gitsin Elmadağ'dan Emirdağ'a ansızın
Bayramı olsun hıdrellez gününde bayramı
Oğulun, uşağın, kızın...
"Hammeyveydim kopardılar dalımdan"
"Meşeler güvermiş varsın güversin" diye diye
"Emirdağına kara gidelim,
Ayvadan usandık nara gidelim"
Olmaz mı?..

Mustafa CEYLAN m