BÖLÜM- 2

KISIM-1


(N) e yabancı devletler, ne İstanbul' un işi yokuşa sarması…
N (U) tuk; yok sayılarak bir kenara itilen, hayat damarları kesilen,
Ba (T) ı ’ nın, kapalı kapılar ardında yaptığı sinsi plânlarla
Kol (U) kanadı kırılarak güçsüzleştirilen,
Etni (K) ve dinsel ayrıştırmalarla kargaşa ortamına çekilmek istenen
Asil b (İ) r milletin, tarihteki onurlu gelişiminin,
Basama (K) basamak O’ nu var eden değerlerini, kimliğini
Yeniden (İ) ktisap edişinin, şahlanışının öyküsüdür…

“ Türk ata yurduna ve Türk’ ün istiklâline saldıranlar kimler olursa olsun,
Onlara milletçe karşı koymak ve onlarla çarpışmak gerekir.”

İşte bu yüzden Amasya, bu yüzden Sivas, Erzurum… Ancak;

“ Bu önemli kararın bütün gerek ve zarûretleri
İlk günde açığa vurulup ifade edilmemeli. Uygulama
Bir takım safhalara ayrılıp, olaylardan ve olayların akışından yararlanarak
Milletin duygu ve düşünceleri hazırlanmalı,
Basamak basamak ilerleyerek hedefe ulaşılmalı…
Dokuz yıllık çaba ve yapılanlar bir mantık silsilesiyle gözden geçirildiğinde,
İlk günden bugüne değin takip edilen genel doğrultunun,
İlk kararın çizdiği yol ve yöneldiği hedeften sapmadığı anlaşılacaktır.”

Duy
Halkım,
Duy! Böyle
Söylüyor bak!
Mustafa Kemal…
Bunun için attı
O, kendini ateşe!
Ateş bir şey yapamaz ki,
Samsun’ dan doğan güneşe!

Mutlaka ki çözülmez düğümler olacak,
Belki de el-ayağa yaman dolanacaktır.
Tek hedef tek amaçtır bağımsızlık ülküsü
Ve söylenecek bir gün bu özgürlük türküsü.


"Vatanın bağrına düşman dayamış hançerini,"
Yok mudur kurtaracak, bahtı kara mâderini?
Var mı, söyleyin! Yaranın bundan daha derini…
Ağlamasın ana bacı, kardeş ile gelini!
---Yaraya neşter vuracak,
----Akan kanı durduracak,
-----“ Bu yurt bizim, köşe-bucak ”
------Diyecek, o tabip gelsin!


Bu çığlık…
Haykırışlarla
Seslenir dağı taşı,
Vatanın!
Dinsin, akmasın
Artık gözünün yaşı…



Samsun’ dan doğan güneş,
Bu sefer Amasya’ dan
Gülümsüyordu bize.
Biliyorum ki, güneş
Bir daha batmayacak!
Ebemkuşağıdır o,
Her yağmurun ardından
Doğacak ışıl ışıl!
---Bu güneş başka güneş,
----Bu güneş vatana eş!
-----Şaha kalktı küheylân,
------Mahmuzundan kaçar leş!

Duyulur çığlıkları bu kertede vatanın,
Vatan denince; kalbi gümbür gümbür atanın!
Böyle nice yiğitler, huzurunda ATA’ NIN!
---Benim meselem değil şan,
----Neme lazım, onursuzsan!
-----Benim meselem ürüşan,
------İşte bugünkü an o an!


Kilitlenmişken milli hedefe bir akışla; gelenekten sezgili hükümdar ailesi
Anlayınca akışı işkilli bir bakışla, can düşmanı kesilir milli mücadeleye.
Tek umuru kendisi… Unutur, siler halkı; sarınca benliğini saltanat gailesi.


Bu
Durum
Önemli
Bir kavşak, bir
Yol ayrımıdır.
Koparır ipleri
İstanbul’ dakilerle.
Ulusun kaderini
Yazar, yeni baştan!
O, Mustafa ‘ dır
O, Kemal’ dir,
Bahardır
Yaz’ dır
O!


Artık,
Ok yayından çıkmış, kılıçlar çekilmiştir,
Köprünün altından çokça sular akmıştır.
Vakit dar vakittir! Durdurulamaz seher…



Karanlığın içinde ışık arayacağız,
İnandık bugüne dek, yine inanacağız.
Yitirilen ışığı arayıp bulacağız,
Şeytanın bacağını yeniden kıracağız!
---Bu oyunlar bin yıldır böyle oynanmadı mı?
----Hangi düşmanım çıkıp: “Ben düşmanınım! ” demiş?
-----Bizans’ tan beri gizli dümenler dönmedi mi?
------Her kuyruk acısında kurt, dumanı beklemiş!

Kapalı kapıların kilidi açıldıkça,
Her kapının önünde iti de ürü vermiş!
“ Hoşt! “ Dedikçe, it bu it! Köpük köpük,
Kudurmuş! Kudurmuş da ne olmuş?

Ne olacak…

Dönüşü olmayan, ancak;
Hedefi belirlenen tünele girilmiş…
---Herhangi bir şey değil, giden vatan toprağı,
----Hangi sefil ördüyse başımıza bu ağı!
-----Yeminliyiz bu yolda, düşse ömre kırağı,
------Çekmeden ay yıldızı göndere, gider miyiz?



“ Dış tehlikeyi yakından derin yaşayanlar içinde
Gelenek, düşünce yetisi ve ruh yapısına aykırı olanlar,
Muhtemel değişimden ürkecektir… “


Bu
Gerçek,
İlk anda
Değişime
Direnmeyi ve
Kopuşu getirir…
Belki de zarar verir
Mücadele’ ye, kim bilir!


KISIM-2

“Başarmak için yapılması gereken en doğru ve pratik yol,
Zamanı geldiğinde açıklanmalı yapılacaklar, önceden değil. “


Hal
Böyle
Böyleyken;
Bu pratik
Ve güvenli yol,
Fay kırıklarıyla
Uğratılır hüsrana;
Göz şaşar, dil tutulur…


Yakın çalışma arkadaşları olarak tanınmış bazı kimselerle
Mustafa Kemal arasında görüş, düşünce veya uygulamalar bakımından
Temel ya da ikinci derecede anlaşmazlıklar, kırgınlık
Ve hatta ayrılıklar oluşur.

' İnsan

Gelenler adamdı, buldukları insandı
İnsan yalnız Tanrı’ nın yarattığı mahlûk
İnsan mahlûktan, adam insandan çıktı.
Tanrının insanı yer ve içer.
İnsanın adamı düşünür ve yaratır. -Mustafa Kemal “

Nerde, benim ile yola,
Nerde, ara yolda mola
Verip çıkanlar?

Onurlu ve saygın,
Çıkarsız ve doygun biliyorken;

Nerde, onursuz kula,
Nerde, değersiz pula
Dönüp, yitenler?

Mücadele’ ye birlikte başlayan yolculardan bazıları,
Milli hayatın bugünkü cumhuriyete ve cumhuriyet kanunlarına kadar uzanan gelişmelerinde,
Kendi fikri ve ruhi yeteneklerinin kavrayış sınırının bitiş noktasında direnerek, muhalif olurlar Mustafa Kemal’ e.“


Biliyordu O,
Milletin vicdanında,
Geleceğinde
Hissettiği gelişme
Yeteneğini!
Benliğinde taşıyıp
-Milli sır gibi –
Topluma yavaş yavaş
Uygulayarak
Anlatabilmeyi ve
Aydınlanmayı…


21 Mayıs 1919… Mustafa Kemal’ in, 15. ci Kolordu Komutanı’ na yazdığı şifreli bir iletide;

Ordu ile temasa geçilmesi,
Genel durumun almakta olduğu tehlikeli şekilden duyulan üzüntü,
Milletine, memleketine karşı son vicdan görevini yakından ortak bir çalışmayla yerine getirme amacı ve buna istinaden,
Bu son memuriyetliği olan müfettişliği kabulüyle birlikte,
Bir an önce Erzurum’a gitme isteğiyle;
Genel Kurmay Başkanı, Cevat Paşa’ dan,
Kolordu’ nun Ankara’ ya naklini rica ettiği öğrenilir.



Deltalar arasında kızılcık dudağıyla,
Nazlı geline benzer, gözleri yeşil ırmak.
Ufuklarında güneş batmıyor SAMSUN’ un, bak!
Sarı sıcak selâmlar gider O/ NUR dağıyla.

Akdağ’ ın doruğunda fecir vakti uykusu,
Uykunun ortasında bir Erzurum havası…
Hava ki ne havadır! Memleketim havası,
Doğu, batı, kuzey’ le Anadolu’ nun süsü!

Öyle zarif ve asil duruşa aldanmayın!
Hem zarif hem de asil, söz konusu vatansa;
Yırtıcı kuşa döner gözleriyle, hülâsa…

Havza’ dan Amasya’ ya, Sivas, Erzurum sayın
Ülkemin birliğine lokomotif buralar!
Kutlu gün yakın ANA, DOLU DOLU saralar…

Amasya’ dan Edirne’ ye…

Tarih 18 Haziran 1919…

1.ci Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Bey’ e acil şifresiyle bir mektup gelir.
Komutan açar okur mektubu, okur ama…
Okudukça sıkılan canı, üşür de üşür… Hem üşür hem düşünür, Haziran sıcağında.

“ Milli istiklâli boğanlar ile vatanı parçalayan plânın mimarı İtilâf Devletleri,
Esir almış adeta İstanbul hükümetini!
Böyle güçsüz ve aciz bir hükümete milletin kaderinin teslim edilemeyeceği,
Aksi halde yok olunacağı... “ ifadeleriyle endişelerini dile getirir Mustafa Kemal.

---İşte bu yüzden Sivas, bu yüzden yağar dolu,
----Birleşmeli Trakya ve bütün Anadolu!
-----Ortak aklın gücüyle toplayıp sağı solu,
------Kurulmalı Sivas’ ta, yeni bir Anadolu!



Samsun ve dolayları Rum çeteleri dolu,
Bir yandan bu saldırı bir yandan sahipsizlik...
Yabancılar dalınca karışır nifak yolu,
Böyle bir tablodan da beklenir her tipsizlik!
İstiklâle giden yolda, milletiyle fedakârca
Çalışarak başarmağa, Anadolu’ da kalmağa,
Mukaddesat üzerine yemin eder Kemal Paşa!



İlk başta bu sözleri;

Trakya Halkının moral gücünü yükseltmek, derleyip toparlamak,
Anadolu’ nun bölünmez bütünlüğünü ifade etmek içindir.
İngiliz himayesi altında bağımsız bir Kürdistan kurulması için yapılan propagandalar kaldırılarak taraflar yola getirilir, kurulan tuzaklar yıkılır bir bir,
Kürtler ve Türkler birleşir yeniden.

KISIM-3


Bugüne gelene dek Manisa ile Aydın
Sarılır çevresiyle, Yunan Birliklerince!
Esir askerimizin gölgesi düşer güne,
İnce ince yanar gün, gözüm sen de yanaydın!

Bir şeyler yapmak için zaman gelip çatmalı,
Milli teşkilat ağı yurdumu donatmalı!
Atmalı korkuları, şahlanmalı milletim,
Kalmasın ayak izi, süpürmeli temelli!

Gitgide seziliyor kapıdaki tehlike,
Henüz silinmemişken ağıdın kulak pası!
Daha titiz ve etkin olunmalı yetkide,
Yarası kapanmadı işgal ve ilhakların!



Tek
Çare
Değil bu
Saldırılar,
Öfkeyle dolu
Düşmanlıklar, bu…


Milli gösterilerde terbiye ve ağırbaşlılığın Hıristiyan halka karşı duyarlılıkla korunmasının yanında,
Kan ağlasa da;

Bütün medeni milletlerle önemli büyük devletlerin adalet ve nüfusundan haksızlıklara “ DUR! ” denilmesinin sağlanması,
Bu yolda mitinglerle kasaba ve köyler dâhil, her yerde etkileyici telgrafların çekilmesi,
Milletin tepkilerinin daha canlı ve sürekli olması istenir.



Çıktı artık yayından ok
Köpürtüyor Karadeniz
Aktı çıra, aktı pek çok
Höpürtüyor Karadeniz!

Yiyin, yiyin efendiler!
Beyin /siz/ler neyi diler?
Deyin ki var bunda hüner,
Kıpırdıyor Karadeniz!

Ferit Paşa, Mösyö Döfrans,
Münferit bir zeminde dans!
Ayarı yok, tutmaz balans,
Kopar diyor, Karadeniz!

Etme çoğu aza feda,
Meyletme ha! Sonu geda…
Topal atta da var seda,
Horhor’ a yor, Karadeniz!


Rumeli ve Anadolu milli teşkilatları birleşip
Tek merkezden temsili ve idaresi için,
Sivas’ ta genel bir kongrenin toplanması gayesiyle,
1919 tarih ve 21/22 Haziran gecesi Mustafa Kemal,
Yaveri Cevat Abbas Bey’ e bir genelge yazdırır.


Bu
Tamim,
Tabii ki
Boş boşuna
Yazılmamış! Şu
Temel noktaları
Önemle vurgulamış;


“ Vatanın bütünlüğü,
Milletin bağımsızlığı tehlikededir! “


---Ülkenin birliğine çomak sokar gafiller,
----Daha ne zamana dek erk edeceksin Sultan?
-----Dolamış hortumunu boynuna koca filler,
------Daha ne zamana dek fark edeceksin Sultan?

Sadrazam Paşa Hazret
Verdiği beyanatta:
“ Ermeni muhtariyet ilkesi haktır! “

Demiş…

Kabul etmiştir hatta…

-Bunun sınırı nedir?
-Akıl vicdan nerdedir?
-Hep uyur karanlıkta,
-SanIr ki doğar bedir!

Yürüttüğün siyaset hayra alâmet değil,
Bükemediğin bilek önünde durup eğil!
Yetti bu rezillikler, bırakıpta git, çekil!
Daha ne zamana dek çark edeceksin Sultan?


“ İstanbul hükümeti üzerine aldığı sorumluluğun gereğini yerine getirmemekte…
Bu durum milletimizi yok olmuş göstermekte...”

Kimdi burada reis?
Reisin gözünde sis…
Oysa Doğu Halk’ ını
Sarmıştı çoktan yeis!

Bıktı milletim, bıktı!
İşin çivisi çıktı!
Saltanat’ ın şûrâsı,
Son umudu da yıktı!

---Kendi çıkarlarındı halk’ ın önünde, bizzat!
----Birazcık olmalıydı onurla nefsi izzet!
-----Karşılıklı menfaat çarklarına bu hizmet!
-----Daha ne zamana dek şirk edeceksin Sultan?

“ Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. “

Ne
Yokluk,
Ne çile,
Tehdit gördü,
Korkmadı millet!
Şimdi mi korkacak,
Söyle? Eder mi mihnet?
Öder, bedeli neyse;
“Ya hep ya hiç! ” der, istiklâl…

---Oynadın kaderiyle bu halk’ ın, bu ülkenin,
----Hem çürük hem de kaygan, basıp geçtiğin zemin!
-------Eğilmez başı eğdin, yakındır veda dem’ in,
-------Yeni TÜRKİYE için terk edeceksin Sultan!

“ Milletin içinde bulunduğu durum ve şartların gereğini yerine getirmek ve haklarını gür sesle cihana duyurmak için her türlü baskı ve kontrolden uzak milli bir Hey’ etin varlığı zaruridir. “

Ey
Halkım!
Durma, koş...
Gün bugündür;
Bağır, çağır, coş!
Güçlü sen, haklı sen..
Silkele, haydi konuş!
Savurup atabilsen,
İçinde korkular…
Çevir yüzünü,
Dön Sivas’ a
Umutla,
Hadi
Dön…

KISIM-4


“ Anadolu’ nun her bakımdan en güvenli yeri olan Sivas’ ta hemen milli bir kongrenin toplanması kararlaştırılır.”


Bir yanında topal atı; nalları çıkmış
Kanadıkça dikenlerden, yılgına benzer!
Karşısında haramiler, lokmayı kapmış
Bu Hürriyet Fırkası’ yla algına benzer!
---Ahvalini anlatamaz dilsize benzer,
---Fırsatını bulduğu an, başını ezer,
----Hayâsız ha! Bunlar arsız, onur ne gezer?

Artık çuvalladı Devlet-i Şahane
Şahane çuvalda perişan milletim
Kokular geldikçe say, onca bahane
Söyleyin reva mı, böylesi yönetim?
---Nefessiz kalınca depreşir gayretim
----“ Nefes, sizsiniz, siz! ” Diyor, hürriyetim,
------Başlar geri sayım, yürür zürriyetim !


“ …bütün illerin her sancağından, milletin güvenini kazanmış üç temsilcinin mümkün olan en kısa zamanda yetişmek üzere yola çıkarılması gerekir..”


Anlıyor, önünde koca bir çukur
Küçük adımları büyütür hemen
Evvela güvenli Sivas ile vur
Sonrasında gelsin alay-ı tümen
-Bura Anadolu, uzakta Yemen!
-Eloğlu çevirir yine bir dümen!
-İnanırsan, sana çöl bile çimen!


“ Her ihtimale karşı, bu mesele milli bir sır olarak tutulmalı ve temsilciler, gereğinde yolculuklarını kendilerini tanıtmadan yapabilmeli...”


İl sancağından ehil üç kişi,
Kendi kaderin yazmağa gider.
Sırrıyla dosttur, bitirir işi ,
Kapanda tuzak, bozmağa gider…
-Muhalif sesler oldukça beter ,
-Davete çağrı şifreli gider,
-Nazik imzalar atılır, biter!

Amasya Genelgesi, Türk’ ün yedi düvele;

“ Durun, henüz ölmedik,
Yenilmeyi bilmedik…
Savaşta ve barışta,
Düşmana eğilmedik!
---Ne gözümüz toprakta,
----Ne haramiyiz dağda.
-----Çaldıran siz, çalan da…
------Mazlumların bağında..

Ne hakkını ver deriz,
Ne de ' hakkım ye' deriz!
Benzemeyiz kimseye,
Sonu baştan söyleriz!
---Savaş şimdi başlıyor,
----Gün bizim günümüzdür!
-----Bir kişi kalana dek,
------Bayrak dalgalana dek,
-------Vatan kurtulana dek,
--------Ölüm var dönüm yoktur,
-----------Bu düğün günümüzdür! “
Dediği gün belgesi,
Amasya Genelgesi…

KISIM-5


Sivas kongresine davet genelgesine imza atanlar arasında, Rauf Bey, Refet Bey, Fuat Paşa’ da vardır...

Öyle narin, öyle hassas,
Ne bir eksik ne fazlası…
Bu kumaştan yeni libas,
Yeni şeyler dikeceğiz!
---Arz-ı endam edeceğiz,
----Ya doludan geçeceğiz,
-----Ya doluyu içeceğiz!



Yol
Uzun,
Yol çetin…
Bu hükümet
Pek hâkim değil!
Ancak, bağlanmalı
Canım Anadolu’ ya,
Fedakârlık pek derin…



Kongreye davet mektupları yazılır, sivil - asker birer birer dizilir
Bazıları bir çizikle çizilir, bazısı tarihe derin kazılır.
İçlerinde ürküp yanaşmayan var, badireler atlatıp aşmayan var
Keyfini bozmayıp uğraşmayan var…
Kimi iki yakasını bir edip,
Meşaleye yüreğiyle koşan var…



Ah… Ah ki ah!
Bu hengâme içinde,
İçinde bin bir oyun!
Oyun, adıyla oyun!
Oyunla gider boyun!
Boyu devrilesice…


İnişler çıkışlar, yanlış ata binişler…


Ali Kemal Bey, 23 Haziran 1919’ da Mustafa Kemal aleyhine bir genelge yayımlar.
Ardından da, 26 Haziran 1919’ da hükümetten çekilir.
Tabii, ilk anda başı sonu belirsiz bir taktik olasılığını akla getirse de…

“Sivas’ ın yollarına
Çıkayım dağlarına…”

26 Haziran Amasya’ dan yola çıkış…
Gece Tokat’ da kalıp, sabah Sivas’ a gidiş…

27 Haziran… Sivas şehrine girerken, caddeler dolu dolu
Askeri birlikler tören düzeni almış, halk öbek öbek…
Bu manzara duygulandırır Mustafa Kemal’ i,
Sivas’ ın saygıdeğer halkı, kahraman subay ve erleri
Bağlılığını bu sevgi seliyle gösterir.
Sivas’ a gelmeden önce, aleyhte yapılan faaliyetlere, suçlamalara rağmen
Gösterilen bu sevgi seli başta, Vali Reşit Bey olmak üzere,
İstanbul’ dan Elâzığ valisi olarak gönderilmiş olan Kurmay Albay Ali Galip’ i de şaşırtır.

Sonrasında;

Ali Galip, Mustafa Kemal’ e hizmet için Sivas’ a geldiğini beyan eder.

Hangi demirin tavında dövüldün?
Hangi yanardağ lavında kusmuğun?
Adı var mı savrulan her parçanın
Ya da, hangi parçan seni kül eden?
---Bir fırtınaydı bizi tutup deryaya karan,
----Mahşere değil, Türk’ ü er meydanına salan…
-Kavuşmalarımızdı, hayaliyle kavuran
-Ya da, Palandöken’ de “Allah Allah! ” bağıran…

“Erzurum dağları kar ile boran
Sardı ciğerimi…”


Refika Doğan-Haziran 2010/ Antalya


Kaynakça: ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ /Kemal Atatürk/NUTUK-1919—1927
Bugünkü Dille Yayına Hazırlayan/ Prof.Dr. Zeynep Korkmaz
Kaynak: http://www.ataturkinkilaplari.com