Na zaman bir sanatçı düşünsem hep ateşböceği öyküsü gelir aklıma. Ateş böcekleri doğduktan sonra larva olarak ipekböceği gibi koza içinde büyür, ömrünün çoğu bu şekilde sürer ve bu dönemde, bütün gücünü, enerjisini sarfederek salgı biriktirir.
Ta’ki gün gelip kozadan çıkınca yaz akşamlarında gördüğümüz ateş gibi ışık çıkaran böceklere dönüşür, durmadan ışığını gösterir durur, kendini karşı cinsine beğendirmeye çalışır, birbirinin ışığını beğenince birleşirlermiş. Ömrü boyunca biriktirdiği salğıyı enerjiye dönüştürerek birkaç saat içinde bu şekilde tükedip ölür. Tıpkı biz insanlar gibi hep birşeylerin peşinden koşarak idaaller ediniriz. İdaallerimize ulaşıncaya kadar ömrümüzün çoğunu belkide tamamını harcarız. Bazan birkaç gün gibi kısa süreliğine, mutluluğu tatmak için.
Hedefe ulaşmanın, görkemli mutluluğuna erişmenin onur ve heyecanını yaşarız.

Türk edebiyatının başlangıcından 16. yüzyıla kadar "Ozan" kelimesiyle anılan halk şairleri toplumdaki olumlu ya da olumsuz gelişmeler, ozanın sazına, sözüne ve sesine konu olur. Ozanlarımız toplumun sorunlarını dile getirmek, olup biteni daha erken görme ve gelecek nesillere mesaj verme özellikleriyle de tanınmıştır. Böylece halka mal olmuşlardır. Ozanlık geleneğinde tabiat sevgisi vardır, halk sevgisi vardır, vatan sevgisi vardır, hak sevgisi vardır. Halkın bağrından kopar ve temsil ettiği toplumun sorunlarını, mesajlarını sazıyla anlatır. Yaşadıkları dönemlerde her halk ozanının farklı bir yeri vardır. Ama tüm halk ozanlarımızın buluştuğu yer, halkın gönlüdür.

Toplumun siyasallaştığı 1960 ve 70'li yıllara gelindiğinde hece veznini kullanarak toplumcu şiirler yazan Garip akımının etkisi silinmiş, buna karşılık köyden kente akının başlamasıyla ozanlık ve âşıklık geleneği kentlerde de kabul görür olmuştu. Kuşkusuz bunda Garip akımının öncülerinin siyasi argümanların dışında kalması, halk ozanlarının ise bu argümanlara sarılmasının payı da yadsınamaz.
Aşağıda iki ayrı dünya görüşü olan ozanlarımızdan ikişer şiir örneği sunacağım. Önce bakalım ne demişler.

Sınıfsız Okul

Boşa dövüşmeyin bizim yiğitler
Sizi vurduranlar vurulmuyor ki
Kim bilir nerede hangi koltukta
Kömürde tarlada yorulmuyor ki

Aynı baba dölü ölen öldüren
Ölenle öldüren iti güldüren
Yok muydu bunu size bildiren
Vur diyenler burada görülmüyor ki

Mahzuni der nedir hakkın davası
İnsana benzer mi köpek mayası
Bitsin tükensin sınıf kavgası
Sınıfsız bir okul kurulmuyor ki

Ararlar Beni

Ne dedimse halka hiç yaramadı
Ben gittikten sonra ararlar beni
Boşa cahillerin gözü karardı
Kuru çene ile yorarlar beni

Duman eksik olmaz her yüce dağda
Bülbül eksik olmaz şu yeşil bağda
Atomun patlayıp bittiği çağda
Onun ötesinde sorarlar beni

Mahzuni şerif’im gayrı gam yemem
Ondan ötesini kimseye demem
Ufak vücutuma kefen istemem
Varsa insanlıkla sararlar beni

Evet Sol çizgide yerini almış bir ozan Aşık Mahzuni. Söylediklerinden iki örnek sundum.. Bir de sağ çizgi yerini almış başka bir Aşık var Aşık Reyhani. İki kısa örnek de ondan sunalım.

Erzurumlu Gelin

Erzurumlu gelin düştü aklıma
Çıkıp yollarıma bakanım aman oy
Elimde kına yok gözünde sürme
Üstünde şimşekler çakanım aman

Bu dert Rayhaniyi yer bitirir
Ya bugün ya yarı9n alır götürür
Şimdi belki tandır yakmış oturur
Dumanı bacadan tütenim Amman

GAZETECİ

Aman gazeteci gel bizim köye
Bizden olan türlü halleri de yaz
Yalnız saçlıyı başlıyı değil,
Uyuzu, koturu, kelleri de yaz.

Tütmez oldu köyümüzün bacası
Ne gündüzü belli ne de gecesi
Dokuz yıldır Alamanya'da kocası
Çoluklu çocuklu dulları da yaz.

Zannetme ki bütün millet bütündür
Bilmez misin bir tarafı yetimdir
Senin için şark hizmeti çetindir
Uzaktan görünen illeri de yaz.

Reyhani'yim ne karalı yazım var.
Ben insanım bir çok şeyde arzum var.
Ne yazık ki kırılmış bir sazım var
Üstünde yaşlanmış telleri de yaz.

Elimize iki yumurta verdiler." Birisi Nazım Hikmet diğeri Necip Fazıl" dediler. "Karşılıklı vuruştur hangisi daha güçlü" dediler. Ama şunu demediler. "İkisi de dilimizin zengiliği, madem eline iki yumurta aldın vuruşturmaya değil kuluçkaya yatır da zenginleşsin" demediler.
Gerek saz şuarası, gerekse söz şuarası ozanın siyasi kimliğinden önce söylediklerine, yazdıklarına bakmalı bence.

Harun YİĞİT