SEĞMEN RUHU(Araştırma_İnceleme) HACI BAYRAM ve SEĞMEN(3)

SEĞMEN RUHU-3

-Araştırma_İnceleme-

MUSTAFA CEYLAN
***************************


SEĞMEN VE HACI BAYRAM-I VELİ

Hacı Bayram-ı Veli hazretleri,seğmenlerin piridir, lideridir, önderidir. Seğmenler o'nun dergâhından,öğütlerinden, nasihatlerinden hız ve ilham almışlardır. Seğmenin alperenliği ondan neş'et etmiştir.Seğmen kuralları,Yüce Veli'nin müridlerine, talebelerine ilke olarak,sunduğu öğütlerin uyarlanarak,hayata geçirilmişidir.

Şimdi o yüce Velimi'zi bu bağlamda anlatmaya çalışalım.

'Bayram ' özünü bildi
Bileni anda buldu
Bulan ol kendi oldu,
Sen seni bil,sen seni...'

Hacı Bayram-ı Veli

Yukarıda 'bayram özünü bildi mısrası ile başlayan dörtlük o'nun asırları delerek nesillerden nesillere ulaşan,bir ilâhi beste,bir ilâhi sır gibi akıp gelen maneviyât çağlayanından,şiirlerinden birisinin bir dörtlüğüdür.Duru,öz bir Türkçe ile duygularını dile getirmiş bulunan O ulu zat, bugün dahi sinemizde yaşamaya devam etmektedir. Bugün çeşitli makamlarda ilâhi bir beste olarak söylenen Veli'nin şiirini sunuyorum:

İLÂHİ

Bilmek istersen seni
Can içre ara canı
Geç canıda bul anı;
Sen seni bil,sen seni.

Kim bildi ef'alini
Ol bildi sıfatını
Anda gördü zatını
Sen seni bil sen seni.

Görünen sıfatındır
Anı göre zatındır
Gayri ne hacetindir
Sen seni bil, sen seni.

Kim ki hayrete vardı,
Nura müstâğrak oldu,
Tevhid zatı buldu;
Sen seni bil,sen seni.

'Bayram' özünü bildi
Bileni anda buldu
Bulan ol kendi oldu,
Sen seni bil,sen seni...'
Hacı Bayram-ı Veli

İşte şiirlerin hası budur.'Bilmek,bulmak,olmak...' altın zincirinin nurâni halkalarından parlayan dizeler bunlar... Doğrudan doğruya nefsanî duyguların kayıt altına alınarak,nura müstâğrak olunarak tevhid zatının bulunması talebidir.

Seğmenin manevî dünyasının ezelî ve ebedî parlayan bir yıldızı olan Hacı Bayram-ı Veli'nin BİLMEK,BULMAK,OLMAK felsefesi seğmenlerin seğmen olmasını sağlar.Seğmen,bilirse,bulursa,olursa seğmen olur.Aksi takdirde kişinin hamlıktan kurtulması mümkün değildir.

Onun için seğmen,içinde en'am bulunan,gümüşten yapılmış dört köşe bir kutucuk olan hamailleri boyunlarında eksik etmemiştir.Seğmeni batının şövalye veya herkülünden ayıran en önemli hususiyet,seğmenin manevîyat dünyasıdır.Piridir.Yani Hacı Bayram erenliğidir.

'Ölürsem şehit, kalırsam gazi' düşüncesini yüreklere mübârek bir fidan gibi diken ve onu sürekli sulayan yüce bir Veli'dir.

Cenab-ı Allah, kıyamet gününe kadar yeryüzüne Veli'lerini göndermektedir, gönderecektir.Bu hak yolunun önderleri, muhabbet ehli, iman ehli insanlar yetiştirmek suretiyle, yeryüzünün çirkeflikten,bataktan kurtulması için çalışırlar.Yüce Mevlâ'mızın en mükemmel yaratığı olan,insanı, bu sevip yarattığı insanı kötülüklerden korumak için,her iki dünyada da bahtiyar kılmak için, evliyâlar ve veliler gönderecektir.Bundan tabii ne olabilir ki? .. Öyle değil mi? ..

Sözümüzün burasına bir gül daha koyalım.Ve O yüce zatın şiirini daha taktim edeyim.

İLÂHİ
N'oldu bu gönlüm,n'oldu bu gönlüm?
Derdü gam ile doldu bu gönlüm;
Yandı bu gönlüm,yandı bu gönlüm,
Derdine derman buldu bu gönlüm.

Yan ey gönül,yan ey gönül,yan
Yanmadan oldu derdine derman
Pervâne gibi,pervâne gibi
Şem'ine aşkın yandı bu gönlüm.

Gerçi ki yandı,gerçeğe yandı,
Rengine aşkın cümle boyandı.
Kendude buldu,kendude buldu.
Maksudunu hoş buldu bu gönlüm.

Sevâdı âzam, sevâdı azâm;
Belki oluptur arşı muazzam
Meskenî cânan, meskenî cânan
Olca acep mi şimdi bu gönlüm.

Seyri billâhtır,seyri billâhtır
Limaallahtır,fenafillâhtır.
Ayinesinde,ayinesinde
Gerdi sivâyı buldu bu gönlüm...

Hacı Bayram-ı Veli

İşte Hacı Bayram gülü dev şiirlerinden biriside bu...

Türk şiirinde milyonlarca gönül şiiri vardır.Belki de bu şiir en önde gelen, zirve şiirlerinden birisidir.Bu Hacı Bayram, gönlünün tasviridir.
Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri (k.s) talebelerine 4 önemli hususta tavsiyelerde bulunmuştur.

1- Sabırlı olmak
2- Geniş ve ferah bir akla sahip olmak
3- Temiz bir haya sahibi olmak
4- Tevfik çeşmesinin esrarına ulaşmak için ilm-i nafi sahibi olmak
4.a) Ahdini muhafaza etmek
4.b) Va'dinde vefa göstermek
4.c) Dergâh-ı Hakk'a bağlılık ile, müsahade ve rizayer ile belâlara tahammül etmek
4.d) Her halini gizli tutmak
4.e) Her ne halde olunursa olunsun zikre devam etmek
4.f) Allah için iş yapa,Allah için konuşa.

Seğmen sabırlıdır.Seğmen,geniş ve ferah bir akla sahiptir.Seğmen, temiz hâyâ sahiptir.Seğmen,ahdini muhafaza eder.Seğmen,va'dinde vefa gösterir.Seğmen Hakk dergâhına bağlıdır ve müsahade ve rizayet ile belâlara tahammül eder.Seğmen, kendine ait özel her halini gizli tutar.Seğmen,her ne halde olursa olsun zikre devam eder.Allah(c.c) kelâmını ağzından düşürmez.Seğmen,Allah (c.c) için iş yapar,Allah (c.c) için konuşur.Ve seğmen işte budur! ..Seğmenliğin birinci öncelikli kuralları da bunlardır.

Seğmen'in 'seğmen alayı düzmesi''ndeki başarısı,tüm yaşantısı boyyunca bu kurallara uygun olarak hareket etmiş olmasındadır.

Seğmen,Hacı Bayram'ın manevî koruyucuğu altındadır.Seğmen düşman süngüsüne göğsünü bu nedenle siper eder.

Şimdi, o nur şelâlesi Veli yüreğinin bir seslenişini daha, yani bir şiirini daha aktarayım.

'Efakrü fahri,alfakrü fahri
Demedi mi ol âlemler fahri

Fahrini zikrin,fahrini zikrin
Mahvü fenâda buldu mu gönlüm?

Bayramı indi,Bayramım imdi
Bayram edersin yâr ile şimdi

Hamdü senada,hamdü senada
Bayram edüptür yâr ile gönlüm...

Hacı Bayram-ı Veli

İşte,Hacı Bayram,gönlünün nasıl yanıp tutuştuğunu,nasıl aşkın rengine boyandığını ve ilâhi aşkın boyasıyla boyanan gönülle yâr ile nasıl bayram ettiğini, bayram neşesini anlatı veriyor.

İstanbul'u fethedecek komutanın Şehzade Mehmet (Fatih) olacağını,yıllar-yıllar önce Osmanlı Saray'ına müjdeleyen Hacı Bayram yüzzlerce talebe yetiştirmiştir.Fatih'in hocası Akşemseddin,O'nun talebelerinden birisidir.Hazreti Eyyub'un kabristanını keşfeden,İstanbul'a surlardan Fatih'le birlikte giren Akşemseddin'in hocası...

Fatih,Türk milletinin asırlar boyu bütün dünyaya ezberlettiği bir özelliğidir.
Ancak,fetih sonrası,fethedilen yerde toplum düzeninin sağlanması,insanların hür ve mutlu yaşamaları, inanç ve törelerini yaşamalarında özgür olmaları gerekliydi.İşte Türk-İslam felsefesi fetih sonrasında böyle davranmıştır.O sebeple,asırlarca Osmanlı-Türk hâkimiyetinde yaşamış fakat bugün milli sınırlarımız dışında kalmış topraklardaki insanlar,hasretle Türk-Osmanlı'yı yâd etmektedirler.

Seğmen baskıcı değildir.Özgürlükten yanadır.Seğmen insanı insan olarak ve Allah 'ın yarattığı en mukaddes varlık olarak bilir.

Seğmenle Hacı BayramiTürk'ün abîdeleşmiş sembolüdür.

Hacı Bayram-ı Veli (k.s) 'nin bir şiirini daha sunmak istiyorum.'Ben dahi bu taş ve toprak arasında yapıldım diyen ve Arifler sözünü hatırlatan bu şiiri de şöyledir:

'Çalabım bir şar yaratmış
İki cihan arasında
Bakıcak didar görünür
Ol şarın kenaresinde.

Nâgihan bir şara vardım
Ol şarı yapılır gördüm
Ben dahi bile yapıldım
Taş ve toprak arasında

Şakirtleri taş yonarlar
Yonup üstâda sunarlar
Mevlâ'nın adını anarlar
Taşın her bir pâresinde.

Ol şardan oklar atılır,
Gelür canlara batılır;
Arifler sözü satılır
Ol şarın pâresinde...'

Hacı Bayram-ı Veli

Hacı Bayram-ı Veli (K.S) müridlerine 25 maddeden meydana gelen nasihatları bilinmektedir.

İmam-ı Azam'ın talebesi Ebu Yusuf'a da nasihatları olarak da bilinir.

1- NEDAMET...: Gaflette geçirilen günah dolu günlere...
2- İLİM ÖĞRENMEK,ÖĞRETMEK VE İLMİYLE AMEL ETMEK.
3-a) ZİKRE DEVAM ETMEK
b) ALİMLERLE GÖRÜŞMELER HARİÇ, HALKTAN HALVETE ÇEKİL
c) SÜKUTU ELDEN BIRAKMAMAK, NEFİSLE MÜCADELE ETMEK
4- HAKULLAHI EMRİ İLÂHİYİ BÜTÜN AHVALDE DEBE RİAYETLE İFA ETMEK
5- HER İŞİ MEŞVERETSİZ YAPMAMA
6- ÜSTAD VE KÂMİL İNSANLARIN NASİHATLARINDAN AYRILMAMA
7- DİL VE KALBİN AYNI OLMASI, KALBİN ÖLÜMÜ
8- SADAKAT SAHİBİ OLMAK
9- DİL VE KALBİN KÖTÜLÜKLERDEN KORUNMASI
10- EDEBİN İSTİ'MALİ
11-a) Çok acıkmayınca yemek yememe
b) Çok susamayınca su içmeme
c) Uykuya meyyal olmamak
12- Kadın meclislerinden içtinab
13- Başını dik tutarak yürümeme, ayaklara bakarak yüürme
14- Daima teharet halinde bulunma
15- GAFİLLERİN MECLİSLERİNDEN KAÇINMAK
16- DÜNYA KELAMINI DİNLEMEKTEN KAÇINMAK
17- İTİRAZDAN FİRAR, TESLİMİYET HALİNDE OLMAK
18- NİKAHI YERİNE GETİRMEK
19- KENDİNDEN OLMAYAN ZÜMRELERE MÜNAZAA ETMEMEK
20- AZARLAMA VE HİTABI TERKETMEK
21- NEFSİ BAŞIBOŞ BIRAKMAMAK
22- KİBİRDEN İÇTİNAB
23- GÖSTERİŞ VE GÖRÜNÜŞTEN İÇTİNAB
24- HASETTEN İÇTİNAB
25- ZİKİR YAPARKEN DİKKATİNİ,GÖZÜNÜ,KULAĞINI GAYRIYA ÇEVİRMEMEK

Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri'nin yaşadığı dönem içerisinde uyguladığı iktisadi sistem ile alâkalı ciddi bir araştırma ve incelem yapılması görünüşündeyim.Çünkü, gerçekyen İslama uygun ve bize has bir iktisadî sistem uygulanılmıştır. Çalışmaya ve üretmeye, yardımlaşmaya bağlı bir sistem.

Ve sözümüzün burasında O'nun güzel şiirlerinden birisiyle gülden bir nokta koyalım.

'Bir ulu imarettir, alma başa sevdayı
Benim maksudum âlemde değildir, lâkin illa Hu! ..
Değildir hûr-i vu gılman ne cennet,ne köşk, ne de rıdvan
Bu benim gönlüme sultan değildir lâkin illâ Hu! ...

Anın nakşi hayalinden cihan bir zerre olmuştur.
Nazar etsen zerreden görünmez lâkin illâ Hu! ..
Bu Bayrâmî; eğer idrâk edersen sen bu âlemde
Bu sırrın sırrına kimse eremez lâkin illâhi Hu! ..

Hacı Bayram-ı Veli'nin yukarıda sunduğumuz 25 maddelik nasihatleri seğmenlerin vazgeçilmez kural ve ilkeleridir.

Seğmen,kâmil insandır.

Asıl adı Numan olan ve Ankara'mızın Çubuk Çayı kenarındaki Solfasol (Zülfadıl Köyü'nde 1352 yılında dünyaya gelen,Koyunluca Ahmet Efendi'nin üç oğlundan birisi olan Hacı Bayram-ı Veli, günümüzün profesörüdür.Dev bir ilim adamıdır.Aynı zamanda bir gönüller sultanıdır.Türk milleti'nin 'Alp Erenler ' ordusunu kahramanlarından birisidir.Ankara'da Kara Medrese'de dersler veren Şeyh amiddüddin Aksarayı(Somuncu Baba) 'nın talebesi olan Hacı Bayram-ı Veli'dir.Veli,sahip demektir.Veli Peygamberlerin varisidir.Allah'ın sevgililerinden birisidir.İrşad makamında bulunarak, insanlara nurlar yağdıran demektir.Yüzde yüz Türk kökenli 'Nakşi Melâm'karışımı, yepyeni bir yol çizen, cihana ismini nakşetmiş 12 yol liderinden birisidir.

.Dertlere, deva, düşkünlere yardım, toplum bilincinin gelişerek, karşılıklı dayanışma içerisinde bulunma, insanı insan bilerek, sevgi ve şefkat halkalarını insanlar arasında geliştirme ülküsnü taşıyan Hacı Bayram'ın çizgisidir...

Seğmen'i manevilîk potasında yoğuran Hacı Bayram'dır. Seğmen'i ben'lik kıskacın'dan çıkmazından çekip çıkardıktan sonra ' biz ' denilen engin okyanuslara ulaştıran bayramilîktir...

Seğmen'in kâmil insan olarak, millet ve memleket hizmetinde canını hiçe saymasının sırrı budur.Seğmen'i alperen yapan budur...

Mustafa Ceylan