Aruz da vasl (Ulama)

Aruzda vasl (ulama) şöyle tarif edilir: Bir sözcük sessiz biter, ondan sonra gelen sözcük sesli harfle başlarsa, bu sesli harf birinci sözcüğün sonundaki sessiz harfi kendisine çeker. Böylece birinci sözcüğün sonundaki sesiz harfle biten uzun hece kısa hece durumuna gelir. Bu duruma da vasl (ulama) denir.

Aruz vezninde bir kaide ve usul olan (Vasl) ulama şiir esnasında tefilelerde kullanmak bir mecburiyet midir yoksa bir zaruret midir? .
Bu konuda kısa bir araştırma yapınca bunun bir mecburiyet değil şairin tefileye heceyi uydurmak için baş vurmuş olduğu bir zaruret olduğu misallerle daha iyi görülecektir
İşte Üstadlardan az bir miktar derlediğim bu konu hakkındaki görüşü beyan edecek derecede misaller
İsteyenlerin Divan edebiyatını araştırdığı zaman bu örneklerden çokça bulacağından eminim

Kâse-i deryûzeye tebdil olur câm-ı murad
Biz bu bezmin nâbiyâ çok bâde hârın görmüşüz
Nâbî
Fâ i lâ tun / Fâ i lâ tun / Fâ i lâ tun / Fâ i lun
- . - - - . - - - . - - - . -

Yukarıdaki Nâbî’nin gazelinde “tebdil olur” kelimesinde ulama yoktur. Eğer ulama mecburi olmuş olsa idi şair burada ulama yapardı ve vezin gereğide tefileyi değiştirmek zorunda kalırdı
Yine eski Divan şairlerimizden örneklerle devam etmeye çalışalım:


Câmilerinin her biri bir kûh-i tecelli
Ebrûy-ı melek ondaki mihrâb-ı duâdır
……
……
Sensin o cihân sadrı felek- pâyeki dâim
Dergâhına ikbâl-ü şeref perde-gûşâdır
Bu Kaside Nedim’indir
Mef û lu / Me fâ î lu / Me fâ î lu / Fe û lun
- -. . - -. . - -. . - -
Yine bu kaside de sesli harfi sessiz harf çekmesi kaidesi zarurui olsa idi ulama olurdu ancak yukarıdaki “melek ondaki” “o” sesli harfini “k” sessiz harfi çekmesi gerekirdi ama şair bu şekilde yapmamış çünkü bu zaruretten dolayı müracaat edilen bir kaidedir. Yine “Sensin o…” diye başlayan beyitte de bunu görmek mümkündür.

Bir de Nef’i nin kasidesine göz atalım;

Garâbet bundadır ammâ gelince tünd-reftâra
Eridir berk-i na’li ger dokunsa seng-i hârâya
Me fâ î lun / Me fâ î lun / Me fâ î lun / Me fâ î lun /
. - - - . - - - . - - - . - - -
“..Bundadır ammâ…” kelimesinde aynı şey söz konusudur. Eğer burada ulama yapılsa tefilelere uymayacak ve vezin bozulacaktır.

Şimdi de cumhuriyet dönemi şairlerimizden Yahya Kemal Beyatlı’nın Şarkısına bakalım:

…..
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
……..

………
Gördüm ki, yazın bastığımız otları solmuş
…..
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Mef û lu / Me fâ î lu / Me fâ î lu / Fe û lun
- -. . - -. . - -. . - -
İkinci mısrada “…dün eski..”
İkinci dörtlük ikinci mısradaki: “…bastığımız otları…”
Buralarda ulama olsa idi vezinler tutmayacak ve kapalı vezinler açık hale gelecekti.
İşte bu örnekler bu işin üstadı olan şairlerimiz tarafında böyle kullanılmış.
Eğer yukarıdaki misallerimde yanlışlar var ise bu konu hakkında malumatı olan üstadlarımızdan düzeltmelerini ve ikaz etmelerini isterim

Seyit KILIÇ