Oturum Aç

**Mustafa Ceylan** · (Bu mesajı son düzenleyen: 03/02/2015, 21:50 Mustafa Ceylan.)

ŞİİRBAZ SULTANLAR(21)-SULTAN II.MUSTAFA(İkbâlî, Meftunî)

Mustafa CEYLAN
*************
Demiştir Ki:

"Başımuzdan hiç hevâ-yı zülf-i yâr eksük değül

Mürtefi yerdür anunçün ruzgâr eksük değül"

Demiştir Ki :

“Aldın bu kadar halkı cihanın yükünü ah !..

İşte bu measi ile iş hayli dumandır !..”

(Yücebaş, Hilmi; a.g.e, 102)

*

IV. Mehmed’in Emetüllah Gülnûş Sultân’dan 1664 yılında dünyaya gelen oğludur. Annesi Giritlidir. Saltanatı 8 yıl sürmüştür. İri yapılı, açık tenli, ince burunlu, ela gözlü, sarı sakallı idi. Çok iyi hocalardan ders almış, hat sanatına merak sarmış ve çok iyi bir hattat olarak da yetişmişti. Yalandan nefret eder, doğruları ödüllendirirdi. İlme ve ilim adamlarına önem vermiştir. Alimlerle sohbet etmekten hoşlanır ve onları korurdu.

Amcası II. Ahmed’in vefatının duyar duymaz, Edirne’deki Veliahd Dâiresinden Hünkâr Dâiresine gelerek tahta oturmuş ve kendisine bî’at etmeleri için devlet adamlarını çağırmıştır (Şubat 1695). 31 yaşında tahta geçmiştir.

IV. Murad’dan sonra gelen Osmanlı Padişahları içinde en liyakatlisi, en âlimi ve en kültürlüsü idi.

Vâlide Sultan’ın da devlet işlerine karışmayarak kendini hayır hizmetlerine vermesi onun için iyi bir imkândı. Sakız Adasının geriye alınışını göremeden vefat eden amcasının intikamını, tahta çıktığı ay aldı ve Sakız Adasından Venediklileri kovdu. İlk icraatı Elmas Mehmed Paşa'yı sadrazamlığa ve hocası eski Şeyhülislâm Feyzullah Efendi'yi de Şeyhülislâmlığa getirmek oldu.

*

Avusturya üzerine çıktığı 1. Seferde, Lipve, Lügoş ve Şebeş Kaleleri feth olunarak Temeşvar’a kadar gelindi (Aralık 1695). Rus Çarı Büyük Petro, Azak önüne kadar geldi. Osmanlı ordusunun kahramanca müdafaasına ve Çar Petro’yu geri çekilmeye mecbur bırakmalarına rağmen, 1 yıl sonra tekrar hücum etti ve Azak, Ruslar tarafından işgal edildi. Bu işgal İstanbul’u hüzne gark etti.

Çiıktığı 2. Seferde Olaş Meydan Muharebesinde Avusturya Kralı Kral Elektör yenildi ve kaçtı.

Katıldığı 3. Avusturya seferinde, karşısında Savoie prensi Mareşal Eugen vardı. Avusturya kuvvetleri, Macaristan’ın güneyinde yer alan Zenta’da Osmanlı ordusu ile karşılaştı. Padişahın baş komutan olduğu Osmanlı ordusu, tarihinde ilk defa, 15.000’e yakın şehid vererek ve Padişah’ın canını da zor kurtararak mağlubiyet acısını tattı. Aynı prens bir ay sonra Bosnasaray’a hücum etti ve burayı harabeye çevirdi. İslâm âlemi, Osmanlı ordusunun bu mağlubiyeti sebebiyle kan ağlıyordu.

Belgrad’ın 65 km kuzeybatısında yer alan Karlofça’da, Avrupa’daki üstünlüğün Osmanlı Devleti’nden Avrupalı Devletlere geçtiğini ortaya koyan ve Osmanlı Devleti’nin gerileme devrini başlatan ilk andlaşma imzalandı (Karlofça Andlaşması, 26.01.1699).

Andlaşma ile, Avusturya, Venedik ve Polonya ile devam eden 15 yıllık ve Rusya ile devam eden 9 yıllık savaşa son veriyordu; ancak Macaristan tamamen Avusturya’ya; Mora Venediklilere, Kamaniçe merkezli Podolya Eyâleti Lehlere ve 1700 yılında yapılan ilave İstanbul Andlaşması ile de Azak Ruslara teslim ediliyordu. Karadeniz Osmanlı Gölü olmaktan çıkmış ve Avrupa’daki hâkimiyet tamamen kaybedilmişti.

Üç devletle 25 yıllık sulh andlaşması imzalanırken Rusya ile sadece üç yıllık mütâreke imzalanmıştı. Bunu İstanbul Andlaşması tamamlamıştır. Osmanlı Padişahı artık Avrupalı devlet başkanlarına sen değil, siz diyecekti. Buna rağmen 15 yıldır devam eden felâket yılları da sona ermişti.

*

Zamanında, Osmanlı idaresi, iç problemleri çözebilmek için bir dizi reforma girişti. Yeni sınırlar kontrol altına alındı. Devletin müesseseleri yeniden tanzim olunmaya başlandı. Devlet idaresinde Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin etkisi görülmeye başlandı. Onun tezkiyesiyle sulh andlaşmasının mürahhası Rami Efendi, önce vezirliğe ve sonra da sadrazamlığa getirildi. Fakat onun da Feyzullah Efendi ile arası açıldı; azli için uğraştı, ancak muvaffak olamadı.

Feyzullah Efendi, âlim, müstakim ve değerli bir insan olmasına rağmen, yakınlarını devlet idaresinde belli makamlara getirmesi ve bu noktadaki hırsı onu milletin gözünden düşürdü. Divan-ı Hümâyun, bir nevi Feyzullah-zâdeler Divanı haline geldi.

Padişah’ın yarım asırdır İstanbul yerine Edirne’de oturması da merkezde bazı rahatsızlıklar meydana getiriyordu.

Nitekim; bu rahatsızlıklar sonucunda Edirne Vak’ası diye bilinen ayaklanma meydana geldi. İstanbul'da kıyam eden 200 kadar cebeci Edirne'ye gelinceye kadar 80.000'i buldu. Ağustos 1703 tarihinde Padişah’ı tahttan indirdiler. Aksi sesler duyulsa da kardeşi III. Ahmed’i tahta geçirdiler. Bu olayın üzüntüsünü üzerinden atamadan 29 Aralık 1703'te prostat kanserinden öldü. Kabri İstanbul Turhan Vâlide Sultan Türbesi'ndedir.

*

Döneminde yapılan mimari çalışmalar şunlardır :

Saraçhanebaşı Amcazade Hüseyin Paşa Külliyesi, Anadolu Hisarı üzerinde Meşruta Yalısı, Fatih semtinde Millet Kütüphanesi, Erzurum Kurşunlu Camii.

*

Şiir yazan ve şiire önem veren bir Padişahtı. Fakat, şiirleri ile bir Divan oluşturamadı. Şiirleri bu yüzden, tezkireler, tarih ve bazı mecmualarda bulunmaktadır. İkbalî veya Meftunî mahlasını kullanmıştır.

*

Demiştir Ki:

"Allahu rabbi lâ-yezâl yâ vâhidü yâ zü'l-celâl

Ey pâdişâh-ı bîzevâl yessir lenâ hayrü'l-umûr

Vakt-i seherde dâdımuz arşa çıkar feryâdımuz

Cürm ü hatâ mu'tadımuz yessir lenâ hayrü'l-umûr

Senden irişmezse âmân olur kamu işler yamân

Yâ sâhib-i kevn ü mekân yessir lenâ hayrü'l-umûr

Yâ Hâlik-i hayrü'l-enâm olsun habîbüne selâm

Budur hulûs üzre kelâm yessir lenâ hayrü'l-umûr

İkbâlî âsîdür garîb lutfundan itme bînasîb

Yâ Bakî vü Hayy ü Mûcîb yessir lenâ hayrü'l-umûr

Demştir Ki:

“El-meded ey fahr-i âlem hem şefî’u’l-müznibîn

Nâzil oldı hakında hem Rahmeten li’l-âlemin

İşidelden vasfını budur lisânumda hemîn

Es-salât u ve’s-selâm yâ Sâdıka’l-va’di’l-emîn

Çağlayup her dem akar bu çeşm-I giryânum benüm

Fikr idüp nâr-ı cahîmi havf ider cânum benüm

Umarum rûz-ı cezâda ola hem-râhum benüm

Es-salât u ve’s-selâm yâ Sâdıka’l-va’di’l-emîn

Dalmışam bahr-i şakâvet içre kârum seyyi’ât

Yâ İlâhî sen hidâyet eyle bana vir necât

Sen şefâ’at kıl garîbe ey Resul-i Kâ’inât

Es-salât u ve’s-selâm yâ Sâdık’l-va’di’l-emîn

Ümmetünden en hakîr ü bîkesem ben yâ Resul

Hazretüne itdügüm vird ü salâtı it Kabul

Âciz ü Meftunîyi cennât-ı adne it Kabul

Es-salât u ve’s-selâm yâ Sâdık’l-va’di’l-emîn

Demiştir Ki:

"Rûz-ı mahşerde kusûrum setr it ey Ferd-i Ganî

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl itme beni

Zikr ü tevhîd iderem sıdk-ı derûn ile seni

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl itme beni

Afv edüp Yârab bağışla cürm ü isyânum benüm

Hıfz ile âhir nefesde sıdk u âmânum benüm

Virme mahşerde zebânîye giribânum benüm

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl itme beni

Tevbemi eyle kabul dünyâda koyma ahrete

Çok ise cürm ü küsûrum yok nihâyet rahmete

Diler isen koy cahîme diler isen cennete

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl itme beni

Abd-i âcizdir bu İkbâlî kuluna kıl meded

Yüz sürer dergâh-ı pâkine kerem kıl itme red

Ol şefa'at kânı Ahmed hürmetine ey Ehâd

Enbiyâ vü mürselîn içre hacîl itme beni."

*

Osmanlı hareminde beraber karı-koca hayatı yaşadıkları ve ancak genellikle çocuk sahibi olmadıkları câriyeler demek olan ikbal müessesesi, II. Mustafa’dan itibaren başlamıştır. İkballer çocuk doğurdukları zaman çoğunlukla Kadın Efendi olmuşlar ve bazan da nikâh akdi ile zevce haline getirilmişlerdir.

*

ZEVCELERİ:

1-Âlicenab Kadın

2-Afife Kadın

3-Hümaşah Kadın

4-Sabiha Sultan

5-Şehsuvar Sultan

6-Hatice Kadın

İKBALLERİ:

1- Hafsa Sultan:

“Lady Montegü’ nün anlattıklarına göre, reis ül-küttap Bekir Efendi tarafından 10 yaşında iken saraya takdim edilmiştir. 21 yaşında dul olduğunu söylediğine göre 1682 yılında doğmuş olmalı ve II.Ahmed zamanında hareme girmiş bulunmalıdır. II.Mustafa padişah olduğu zaman Hafsa Sultan’ı beğenmiş, onu gözdeleri arasına almıştır. Madam Montegü Sultan’ın evini, yemeğini, elbiselerini, cariyelerini tasvir ettikten sonra şöyle anlatıyor : “Kendisine her gün dünyanın her tarafından en güzel kadınlar takdim edilen bir padişahı teshir eden böyle bir kadını seyretmekten âdeta bir zevk hissediyordum. Kendisinin güzel bir kadın olduğu görülüyordu. Kahırdan, vaktinden evvel solduğu görülüyor…” “II. Mustafa’dan beş çocuğu olmuş, 4 ü ölmüş bir kızı sağ kalmıştır. II.Mustafa öldürülünce yeni padişah, Hafsa Sultan’ı başka bir erkekle evlenmeye mecbur etmiş. “Sevdiği padişah üzerine başkasıyla evlenmeyi hakaret sayan Hafsa Sultan… Padişahın ayaklarına kapanmış, kerdeşinin zevcesine bu derece hakaret etmektense kalbine bir hançer saplamasını emretmiş, hattâ fazla teessüründen Osmanlı Hanedanına beş şehzade yetiştirdiğini, böyle bir hakarete lâyık olmadığını padişaha söylemiş…” Fakat padişaha lâf dinletemediğinden 80 yaşlarındaki, kendisini saraya takdim eden Bekir Efendi’ yi eş olarak seçmiş. Şimdi 36 yaşlarında bulunan Hafsa Sultan onunla yaşamaktadır. Sonu hakkında başka bir bilgi yoktur. Hafsa Sultan’ın, Kadın Efendi değil ikbal olduğunu sanıyorum. Beş çocuğunun olmasını da şüphe ile karşılıyorum. (Uluçay, M. Çağatay, a.g.e. 74-75)

2- Hanife Hatun.

3- Fatma Şahin Hatûn.

ERKEK ÇOCUKLARI:

1-Şehzâde Sultân Mahmûd I.

2-Şehzâde Sultân Osman III.

3-Şehzâde Murad.

4-Şehzâde Mehmed.

5-Şehzâde Süleyman.

6-Şehzâde Hüseyin.

7-Şehzâde Selim.

8-Şehzâde Ali.

**Mustafa Ceylan** · 03/02/2015, 21:51

Yeniden düzenledik.

Oturum Aç
Kullanıcı Adı:
Şifre:	Şifremi Hatırlat
	Beni Hatırla