TAKDİM
Millet olarak köklü bir kültür ve sanata sahibiz. Bunun temel uygulama alanlarından biri de şiir olmuş.
Şiirde eski kam, bahşı ve ozanlardan intikal edip sonraki (İslami) dönemde “âşık şiiri” adıyla anıla gelen bir gelenek var. Bu geleneğin varlığında ise “saz-müzik” çok önemli bir yer tutuyor. Âşıklar eserlerini sazla/müzikle oluşturup icra etmişler. Çokça da bu ikisi birlikte gerçekleşmiş.
Âşıkların ortaya çıkardıkları ürünler de çeşitlilik arz ediyor. Biçim, içerik, ezgi çeşitlenmesinin ötesinde bir de tekli ve çoklu oluşum durumu var. Tekili oluşum, genelde görüldüğü üzere şairin-aşığın kendi başına eser vermesi, çoklu oluşum ise bir başka kişi ve bazen de kişiler ile karşılıklı söyleşerek eser oluşturmasıdır.
Bu bir Image ortam ve muhatap işidir tabi. Vaktiyle başta âşık kahvesi-semai kahvesi denilen mekânlar olmak üzere birçok yerde ve çeşitli vesilelerle bu tür “söyleşme” ortamları varmış. Ama artık yok.  Ne yazık ki bazı sembolik örneklerin bulunması bu gerçeği değiştirmiyor. Yani bir bakıma modern zamanlar gelenekli ortam ve uygulamaların ortadan kalktığı dönemler oluyor.
Yakın geçmişte olduğu gibi kısmen günümüzde de geleneği devam ettirmeğe çalışan kimi âşıkların “atışma”larına şahit oluyoruz.  Böylece köklü bir gelenek cılız da olsa görünme imkânı buluyor.
Âşıkların öteden beri uygulaya geldikleri bu sazlı/müzikli “atışma”nın bir de “sözlü” şekli var. Tabi diğerine göre çok daha sınırlı örneklere sahip.
Çoğu yakın geçmişte vücuda gelen söz konusu sınırlı örneklerin önemli bir kısmının ise Kahramanmaraş’ta vücut bulduğunu söyleyebiliriz. Bilhassa da Elbistan-Afşin bölgesinde oluşturulmuş ve oluşturulmakta. Yörede vaktiyle Hayati Vasfi-Ahmet Çıtak gibi büyüklerden başlayarak birçok halk şairi atışa gelmişlerdir. Bu atışmalar da genelde mahalli gazete sayfaları üzerinden gerçekleştirilmiş.
Atışan halk şairleri arasında son dönemde özellikle adını duyduğumuz, “Şairlik suyunu Ceyhan’dan içtim” diyen Mehmet Gözükara da var.  Gözükara yalnızca bu atışmalara katılmakla kalmamış aynı zamanda bu şiirleri bir araya getirerek kitaplaştırmıştır da. Namluya Şiir Sürdüler (2008) ve Kılıştan Keskin (2012) bu tür eserlerdir.
Bunların yeni bir örneğini de geçtiğimiz günlerde tamamlanan “Söz Açarı”oluşturuyor. Eser Mehmet Gö-zükara ile Tayyib Atmaca’nın söyleşmesinden oluşuyor.
“Konuşalım” başlıklı atışma ile başlayan kitapta ilk söz Gözükara’nın. Onun:
“Gel muhabbet edek âşık
Vardan yoktan konuşalım
Çomça değil kaşık kaşık
Azdan çoktan konuşalım” diye girdiği söze Atmaca’nın:
“Vardan alan yoktan verir
Açtan, toktan konuşalım
Yel ırgalar, gam devirir
Şelek-yükten konuşalım” şeklinde verdiği karşılıkla söze giriliyor.
Atışma 41 şiirden oluşuyor. Geleneksel âşık atışmalarından kimi farklılıklar taşısa da esası aynı. Mesela bunlardan biri “ayak” konusunda. Şiirin üzerine kurulduğu kafiye sözleri demek olan ayakların kimi atışmalarda aynı, kimisinde ise farklı olduğunu görüyoruz. Yani aynı ayağı da kullanmışlar, farklı bir ayağı da.
Yapı olarak ise genelde sekizli (semai) ve on birli (koşma) mısralar tercih edilmiş. Çokça dörtlük kullanılsa da kimi zaman beşli, onlu yapılar da görüyoruz.
Şairler normal söyleşmenin yanı sıra gelenekte âşıkların yaptığı gibi çeşitli uygulamalar da gerçekleştirmişler. Dedim-Dedi, Leb (Dudak) Değmez, Muamma, Muhammes, vb.
Mesela Atmaca’nın:
“Muamma bağına çevirme suyu
Yusuf değil isen neyine kuyu
Ölçtün mü, ne kadar dünyanın boyu
Elbistan mı asıl yurdun de hele” şeklindeki muammasını Gözükara:
“Ak mürekkep denen hayat suyuyum
Yusuf olmasam da Yusuf soyuyum
Oğuz Han’dan gelen Bozok boyuyum
Kahraman Elbistan yurdum, hak bildim” diyerek çözüyor.
Yine bir lebdeğmez örneğini Gözükara:
“Gözyaşını dillendirsek
Dertlilere dil olurduk
Aslı’yla kol kola girsek
Yanar çoktan kül olurduk” diye ifade ederken buna karşılık Atmaca:
“Derdin dile çözülseydi
Gözyaşları sel olurdu
Leyla gözden süzülseydi
Kays’a dünya çöl olurdu”diyor.
“Karakoç” başlıklı bölüm yörenin büyük şairi Abdurrahim Karakoç hakkında. Bu bölüme Gözükara:
“Bin dokuz yüz otuz iki yılında
Elbistan Cela’de açanı söyle
Karac'oğlan Dadaloğlu yolunda
Hecenin cılgasın açanı söyle” dörtüğüyle başlıyor. Atmaca ise:
“Selam verdi bu dünyaya Cela’dan
Salavan’da çiçek açan Karakoç
Kurtulmadı gitti başı beladan
Hâkimlere dava açan Karakoç” diyerek karşılık veriyor.
Şiirlerde halk şiirinin temel bir niteliği olan “mahalli dil”in kullanıldığını görüyoruz.
Dikkatimi çeken diğer bir husus da Atmaca’nın bir dörtlüğünde dile getirdiği “mektup”.  Şair adeta eski bir âşık gibi:
“Hasreti sinende ateş bilirsin
Yâri gurbet elde koyup gelirsin
İster misin yol gözleyen delirsin
Mektup seni bekler, pul seni bekler” demektedir.
Diğer taraftan “ ‘Kahriye’ gibi bir örnek olmasa mıydı acaba?” diye düşündüğümü de belirtmeliyim. Ama bunun hemen ardından gelen “Sevenin Nefrete Olmaz Zamanı” bölümü söylemi dengeliyor.
Atışmada rakibe üstün gelme, onu alt etme esastır. Burada her iki atışmacının da birinin diğerine üstün gelmesi diye bir amaç yok. Bu sadece bir söyleme vesilesi.
Ellerine, dillerine, gönüllerine sağlık diyorum.