TAHİR KUTSİ’ NİN “FAKİR İŞİ” KİTABI

-Araştırma-İnceleme-

MUSTAFA CEYLAN
***************************

Ağustos 1957’ de “Petek Dergisi” yayınlarının 1 nolu yayını olarak yayınlanmış bulunan ve 66 sayfadan oluşan “Fakir İşi” isimli şiir kitabının arka kapağında yazarımızın gençlik yıllarındaki bir fotoğrafına yer verilmiş ve;
“... Şairliğe 1943’ de anasının ölümüne yaktığı yakımlarla başladı.
Orta okulda yazarlığı amaç edindi. Denizli Lisesi’ nde okudu. Halen öğrenimine devam etmekte ve gazetecilik yapmaktadır.
Hayatı yazdıklarından ibarettir. Şiir ve nesirlerinde yaşadığı çevrenin havasını aksettirmekle yükümlü olduğunu söyler. Fakir İşi ilk kitabıdır. Yazmadığı anda öleceği kanısındadır.” Denilmiştir.

Arka kapaktaki resimden yazarımızın, o senelerde ülkemizin sancılarıyla dolu kafasının üstünde saçlarının olduğunu, ince bir bıyığının bulunduğunu görmekteyiz.

“Fakir İşi”nin kapak kompozisyonunu “Gürbüz Azak” çizmiş. Kapakta, bacası tüten bir gecekondunun karikatürü bulunmaktadır. Kitabın iç sayfalarında, bazı şiirlerin başında veya sonunda yer alan resimleri çizenler ise Gürol Sözen ve Gürbüz Azak’ tır. İstanbul’ da Hüsnütabiat Matbaası’ nda basılan eserdeki şiirlerin ruhuna inmeye çalışalım:

Özellikle, kitaba adını veren “Fakir İşi” şiirini ele alalım. “Gözüm: Ayşe’m” dediği bu şiirde, üç günde bir şiir yazdığını söylemekte ve kendi hayatından manzaralar aktarmaktadır.. Şiir şöyle:

“FAKİR İŞİ

Yatağım-yorganım fakir işi
Fakir işi yemekler yerim
Ölürse bir mandam ölür
Kaybolursa kalemim...
Ağlarken gözlerim de yaşarır
Başka neyim var benim?

Gözüm: Ayşe’m
Ona sultanım derim
Dudağında öpücükler ürperişi
Ve tutuşan bir heyecan kalbinde
Karpuz taşırım bahçelerine
Şiir yazarım üç günde bir
Dudağımda mısralar
Onu beklerim
Ne yaparsın fakir işi efendim...”

Kitabın ikinci şiiri, yazarımızın hayatı bölümünde sunduğumuz “Burası Denizli’ dir” şiiri...

Üçüncü şiir, “İzmir Girer Düşüme” başlığını taşımaktadır. Bu şiirde yazarımız, boyu adımlarından kısa bir köy çocuğunun, Anadolu türküleriyle ruhunun harmanlanıp memlekete sevdalanışını anlatmaktadır. İşte şiir:


“İZMİR GİRER DÜŞÜME

Ben bir köy çocuğuyum
Boyum, adımlarım kısa
Monoton geçer günlerim
Düşlerim de olmasa.

Ama düşümde Paris’i görmem
New York aklıma sığmaz
Bir öykü dinledimse Kore hakkında
Süngü parıltısında oraya uzanırım
İstanbul’ un göklerini görür de
Dünya yıkılıyor sanırım.

Ve yabancı şehirler
Silinir birer – birer
Atarsam gündüz şuur altına
Gece düşüme bir, İzmir girer...

Dudağımda bir şarkının sözleri
“Uzayıp giden, oy tren yolları”
Tren yolları İzmir’ de bitti
İzmir doladı boynuma kollarını
İmbat öyle yakıcıydı ki
Derdimi tüttürdüğüm sigara dumanında
Harelendi uçtu Yenel’ imin gözleri

Nerde tesellisi gönlün?
Benliğimi eriten sokak yosması
Son zaman Fuar’ da kaybolur
Gene türkülere dönerim
“Evlerinin önü üzüm asması”
Otel penceresinde ben sıla hastasıyım
Ayağımın altında kızlar
Kızlar oğlan hastası

Öngücü bana da gelen olur
Seslerin kesildiği gece vaktinde...
Boşuna.. Bekleyişim boşuna
Ne gelen var, ne giden

“Yandım Allah’ ım yandım”
Kemer’ den yürüdü tren
Bu sefer İzmir’ e yaktığım türkü:
“Hoşça kal İzmir, canım şehrim
Bu sayılmaz belki yine gelirim.”

Eserin üçüncü şiiri “Selâm” başlığını, dördüncü şiiri de “Acıpayam Özlemi” başlığını taşımaktadır. Bu şiirleri daha önce sunmuştuk.

O, lisede okurken ortaokulda okuyan Yenel’e vurgundu. Şiirlerini ona yazardı demiştik. “Burası İzmir” şiirinin bir bölümünü daha önce sunmuştuk.
Şiirin tamamı şöyle:


“BURASI İZMİR

Şimdi tren duracak Yenel
Besmeleyle şehre gir
Çirkin veya güzel
Burası İzmir...

Denizli’ yi gösterdim sana
Yeşildi, maviydi ora
Naz benizli kızlarla gezdin
Canın sıkıldı tozlar içinde

Deniz’i olmasa İzmir’i beğenmezdin.
Öyle kocaca ki evleri
Apartıman diyorlar
“Yıkılsa” dersin sen “altta kalanı düşün”
Ne düşünecekler?
Çift-çubuk tasası mı var?
Yaşayıp gidiyorlar.

Kimi memur kişilerin, kimi tüccar
Kimi taştan çıkarır ekmeğini
Kimi içine dönük, kimi açık bar kızı
Kiminin ağzında avara mu şarkısı

Sen bilmezsin Yenel İzmir’i
Ben anlatamam
Yosun kokusunu kâğıt iletmez
Mektup atamam.”

Eserde, bundan sonra da daha önce sunduğumuz “Oğuz Köyü Uyanıyor” şiirine yer verilmiştir.

Buram buram Anadolu kokan şairimiz “Türküleşen Gıcırtılar” şiirinde köyüne bakmaktadır. Şiir şöyle:

“TÜRKÜLEŞEN GICIRTILAR

Bir ses gelir gıcırtılı, kulaklarına
Köyüme inip te baktığın zaman
Kuşlar şiir okur ümit sunar yarına
Ruhunla köylere aktığın zaman

Dağlarda akçıl kar köpürür erir
Kağnı gıcırtıyla ırlanır gelir
Milâd öncesinden şarkı söylenir
Gönlünü bu aşkla yaktığın zaman

Bir kaval iniltisi vardır uzakta
Kulaktan kulağa kahkahalar duyulur
Gelin olan hüngür hüngür ağlar duvakta
Köy yolunda şu tempoya mutlak uyulur:

Kağnı gelir ilerden
Bilmez hangi illerden
Yârime demet yaptım
Ben kırmızı güllerden...”

Bu eseri okurken, İşte Tahir Kutsi’ nin sırlarından birisini daha keşfettim demiştim. Araştırmamda onun şen, neşeli mizacının temelini yakalamaya çalışmıştım. “Türküler ve Ben” başlıklı şiirinde onun doğduğu gün, köyde düğün olduğunu öğreniyor ve hayata neden bu kadar sımsıkı, sıcak, güler yüzlü ve şen bir pencereden bağlı-baktığının sebebini bulmuştum. Doğduğu gün kulağına Ezan okunurken, köyde, komşu evde düğün oluyormuş. Dolayısiyle Ezan sesiyle zurna sesi, davul sesi karışarak kulağının içine girmiş. İşte neşelerle dolu bir ömrün sırlarından birisi de budur demiştim. İşte “Türküler ve Ben” şiiri:

“TÜRKÜLER VE BEN

Ben T. Kutsi Makal, ben
Acıpayam’a bağlı Oğuz Köyünden
Köy türkülerine açmışım gözümü
Yanımda kız değil, duvarda saz görmüşüm
Doğumumda silâh, kütük atılmış
Düğün oluyormuş komşularda
Çomak beynime inmiş dan, dan dan!
Zurna yanık bir hava çalmış
“Kurşun attım Sarova’ nın düzüne”
Onun için irenk gelmez yüzüme
Gözlerimin durgunluğu ondan
Kaf dağına çıkmışım üç yaşındayken
Eee.. Dedikçe kızışmış masallar
Anlat daha demişim babama
Anlat “bulutun rengi” vurmadan cama

Bulutun rengi vurmuş camlara
Camlar grileşmiş, camlar kırılmış
“Dökülen mey, kırılan şişe-i rindan olsun”demişler önceden
Camın kırılışına bir şey diyememişim
O günden bu güne ocağım yanmaz
“Şafak söktü yine Sunam uyanmaz...”

Kıvrak Karadeniz türküleri yok mu kıvrak,
Kıvrak Karadeniz türküleri
Hay dalayım içuna...
Türkülere ayak uydurur kızlar
Onun’çün usumu oynatacağım
Denizli efeler yurdu, çeteler yurdu
Aşıklar yurdu ileriye düşersen
“Tabancamın sapını gülle donatacağım.”

Bundan sonra, daha önce sunduğumuz “Yalan mı? ” şiirine yer verilmiş.

“Deşemediğim Anı” şiirinde gene köylü çocuğu şairin, köyünden güzel manzaraları dile getirdiğini görmekteyiz. Şiir şöyle:

“DEŞEMEDİĞİM ANI

Kuzular eğlenirdi söğüt gölgelerinde
Çardak altları serin
Titrek gölgelerin saklambacında
Künyesi kayıp kederin

Ve türkümdü benim
“Kör olası” kargalar
“Ceviz dalı ırgalar”
Bir pelit, iğde görünce şimdi
Zihnin çağrışımiyle gözlerim dalar.

Gözlerim dalar kızların gözlerine
Kızlar bakmaya görsün dağlara
Karlar eridi,
Yaşmaktan sıyrılan beyaz el
Susayana ebizemzem verirdi.

Çocukluğumu yitirdim köyde
Anı yığınlarını deşmek boşuna
İlk aşkı tattım bitirdim köyde
Adıma pınar kurdum pınar başına

Pınar başlarında aşık gözleyen kızlar
Yavuklu gelince kırar testiyi
Takunyalar halâ ıslaktır,
Ora halâ çamurdur mutlak
Beni daldan silkip atan çam
Ben nerdeyim, sen nerdesin bak,
Benim gönlümde güneş, senin kökünde akşam.”

“Köydeki Yavuklu” şiirini de daha önce sunmuştuk. Şimdi bahse konu kitaptan “Farkında mısın? ” şiirini sunalım:



“FARKINDA MISIN?

“Gözleri görmek ister, kalbim sevişmek
Arıyorum, hayalinle başbaşayım şimdilik
Uzakta mı sevgilim, yakında mısın?
Dudaklarım dudağında farkında mısın? ”

İşte Tahir Kutsi budur. Sevgilisinin dudaklarından dudaklarını ayırmayan, güzellere değil çirkinlere acıyan bir yapı... Ve onun şimdi “Güzel Uyanış” şiirini sunalım:

“GÜZEL UYANIŞ
Güzel kendinden emindir
Göğsünün gerginliğini göstermesini
Gözlerinin derinliğini bilir
Bilir çingir-çingir öten sesini

Güzel öğleye doğru kalkar uykudan
Güzel silkinerek uyanır.

Çirkinlere gelince:
Çillerini gören yüz para yitirir
Parama acımam, çirkinlere acırım
Güzeller gelsin, çirkinler gitsin derler ya
İçimi burkar ki inadına

Pirelerle birlik uyanır çirkin
İnadına çirkin tiftinerek uyanır.”

Üstadın şiirlerinde Anadolu’ dan insan manzaraları tıpkı roman ve hikâyelerinde olduğu gibi gözlerimize-gönüllerimize nadide esintiler sunmaktadır. İşte bunlardan birisi de “Kel Bayram’ ın Kızları” dır. “Sonsuz Bekleyiş” şiirinde bakın nasıl tasvir edilmiş?

“SONSUZ BEKLEYİŞ

Üç gündür aç imiş Kel Bayram’ ın kızları
Üç gündür bir şeycik katmamışlar ağıza
Konu-komşu verem demiş bir şeyler
Kayıl gelmezlermiş aza

Derler ki çocuklar bir gün geberecek
Ama aldırmazlarmış
“Sabrın sonu selâmet”
“Allah bize verecek.”


Üstadın bu kitabındaki bazı şiirlerini yorumsuz olarak sunalım:

“CEP DELİK

Eve varsam ateş yok
Kibritsiz lâmba yakılmaz

Okula git öylesine
Bilgisiz derse kalkılmaz

Bir de kaldığıma yanarım
Böyleyle nasıl çakılmaz? ”


“YANDAN ÇARKLI

Bulduğunu yer
Bu böyledir der
Gezer akşama
Tozar sabaha kadar
Herkesten farklı

Yolda
Belde
Hergün başka güzelde
Evli barklı
Yandan çarklı.”


“SON

Güneş katran kaynatırken yerlerde
Gölgene tutunup yürüyeceksin
Gezdiğine bakma sen canlı cenazesin
Toprağa düşünce çürüyeceksin.”


“FAKİRİN ÖLÜMÜ

“Bir garip ölmüş diyeler”- Yunus

Hop dedi atladı adam
Hop- dedi- övendire
Göz boşluklarına oturdu kağnının
Ketez kandaki demire karıştığı

Gözü kararmaz mı- karardı
Hava kararmaz mı- karardı
Kağnı devrilmez mi- devrildi.

Kimse görmedi ama
Öldükten sonra adam utandı.”


“YIL 1453’ TÜ

İki müjde birden verildi
İstanbul’a girildi
Bizans yere serildi.”



“FAKİR İŞİ

Bir baş soğan
Bir parça ekmek
Fakir işi
Dünya yansın, ne çıkar?
Yarım hasırım mı var? ”


“İSTANBUL SEVDALISI

Sevdalıydı asker, sevdalıydı
İstanbul sevdalısı
İman vardı hepsinde
Kalpler dolusu.

Sevdalıydı Fatih, sevdalıydı
Sevdalısı zaferin
Binlerce düşman ölmüştü
Çehresi değişti yerin.

Sevdalıydı, sevdalıydı Yeniçeri
İstanbul, fetih sevdalısı
Bu sevda ile girdi içeri
Şimşek gibi Türk atlısı.


“DAĞ BAŞLARI

Dağından, toprağından fışkırır kanım
Taşından etmek çıkarır insanları
Kurduyla kuşuyla garip vatanım
Kara toprak örter damları
Kara toprak...

Halk olduğumuz
Sadık yârimiz kara toprak

Bağrımızı ıslayan
Ağaçlar besleyen kara toprak
Ağaçlar...
Yurdumun ağaçları
Kadınları geçerken eğilen
Semavi merdivenle değilen
Ağaçlı dağ başları
Dağ başları...”


“BAHARLA GELEN KIŞ

Kış yine döndü geriye
Yine tozuşuyor caddelerde kar
Yağmur çiseliyor ağır-ağır
Sonra bir rüzgâr ardından
Silindi gözlerden güzelim bahar
Kış yine döndü geriye

Azrail herkesin canını alır
Kimse ondan can isteyemez
Fırtına ormanı yolup atarken
Ağaç, rüzgârı geriye çeviremez
İster seçkin olsun, ister erken
Azrail herkesin canını alır.

Nasıl sevgisi artmaz insanın
Evreni aşk üzre kuran Allah’ a?
Bahar yeşil verdi, kış beyazını
Bu ılıman sevgi mevsimleri yoruyor
Değer bilsin diye kişi Yaradan Allah’ a
Nasıl da sevgisi artmaz insanın?

Yarın başka bir gün olacak
Ertesi gün bir başka
Nazlı güller yine tomurcuklanıp
En durgunları da salacak aşka
Lâkin, yarın başka birgün olacak...”

“TEDİRGİN

Onsekizden saat dokuza yatmak
Hadi uyumak dedik
Bir paketi mahvetmek uykusuzluktan
Ya da uyku kaçaklığıyla bir paket içmek
Bu nasıl? ...

Uykusuzlukla gözleri şişirmek
Güzelin varlığını ellerle görebilmek
Ve tutunmak tramvaya parasız
Hadi basamak bileti almak diyek
Keyfiniz? ...

Damda bir kediyi gözetlemek kendince
Damı söküp atmak yerinden
Hadi dünya yeniden kuruldu dedik.
Bir kıza asılmak yeni dünyada
Kızın gülüşünü gülüşle karşılamak
İyi mi?

Bir zarfın üstüne yazmak şiiri
Radyoda istemediğini dinlemek
Yorgo her verişinde bir daha demek
Olur mu?

Uykularda geçirmek bütün ömrü
Avuç yalayışlarda geçmişi düşünmek
Vasiyet yazmayı düşünmek toparlanıp
Ve düşünmek, kimseye söylemeden ölümü

Düşünce korkunçluğuyla bir an ürpermek
Azrail’le cenkleşmek boğaz boğaza
Ne haber? ”

“BİR DEMET DAHA

Ağamla diktiğim badem eğilmiş
Ayaklarını serinletiyor gölge
Baş ucunda nergisler anacığım,
-Kendi kendine bitmiş-
Taşını sarmış çepeçevre
Kırık taşını,
İsmin dökülmüş anacığım toprağa
-Dolu inmiş-

Bayram sabahında gün ağarmadan
Melekler ziyaret etmiş olmalı
Çimlerin üzerinde damlalarla yaş,
Çi’ler uzanıyor ruhuna anacığım,
Kırılmış ağaç dalı...

Ay senin değil artık, güneş...
Ayak izlerimle dolu yören
-Mezar taşını kucaklamışım-“deli” der, delirir gören

Bir damla göz yaşı da şimdi
Bir demet... Göz yaşlarından...”

“YİTİK ŞARKI

Beni bıraktığın çok oldu biliyorum
Ben ki dayandım zaman aşımına
Taze gülüşlerinde yeni hayat bulduğum
Seni unutmadım!

Rüzgârda saçların uçuşuyordu
Topladım öptüm
Ayaklarını yıkıyordu dalgalar
Tutup okşadım.
İzmit toprağına sinmişti kokun
İçime çektim.
Ray uzuyordu ovalar boyu
Tekerler dönüyordu
Tüm doğa çağırdı da gitmedim
Senden ses seda yoktu
Oysa
Gel desen gelecektim!

Artık başka kızlar girdi mısralarıma
İstanbul usumu aldı şimdi
Sen vardın alınan usumda
Vahşi caziben vardı
Seni yitirdim...

Bir kızın saçlarının sarı aydınlığında
Esmerliğini düşünüyorum
Ve kız sarılıyor, kıza sarılıyorum
Öptüğüm senin dudaklarındı bil
Öptüğüm boynunun karanlığıydı.

Çekinmeden soyunuyor sarışın yosma
Öpülen dudaklarında benden bir gülüş
Ve göğsünde ellerimin kaba titreşimleri
Soyunsun istemiyorum, utanıyorum.

Çıplak kalan yerlerinde erkek öpücükleri
Giyin diyorum, kan beynime yürüyor
Örtülü güzelliğin başımı döndürüyor
Seni hatırlıyorum.”

“GEÇMİŞİ DÜŞÜNDÜM DE

Yollar uzanırdı
Çavdara benzerdi eğilen başlar
Belimizde kitap bohçaları
Bohçada kuru ekmek, soğuk aşlar...

Koşmakla terleyen vücutlar
Aman bir kokar, bir kokardı
Öğleyin acıkan burunlara
Çıkıdan biber, peynir kokardı

Biz arkada gayet derbeder
Önden bir kız giderdi
Sorardık Mahmut dayıya
“Acenta malı” derdi.

Halâ damağımda tadı, o günlerin
Yazlar gölgeliklerle serin
Ve hükmü kalmazdı kışın
Yolarda başladı sıcak-sıcak
Sıcak-sıcak sona erdi ilk aşkım.”


“BAYRAK

Hudutsuz ülkeler bayrağıma dar
Örnektir göklerde dalgalanmada
Açılsın Tuna’ dan Pamir’e kadar
Tanrıdağ onun aleviyle yanmada

Sarı sarı bulut olmuş heybetinden Çin
Halâ göklerinde Türklüğün sesi
Bir ülkü uğruna çarpışmak için
Baktım Kore’ ye de düşmüş gölgesi

Bayrağım, dalgalan sonsuza doğru
Gönüllerde dalga dalga eri bayrağım
Yıllardır hasretin duymakta Kıbrıs
Denizler de Ayyıldız’ ın yeri bayrağım

Ufukta karartı var meş’um ve yeni
Başladı çırpınışın bir dal örneği
Denizli’ den yol, götür, kartal örneği
Olanca varlığımla gölgende beni

Ayyıldız düşer mi gökyüzünden hiç?
Gökyüzü yedi kat olsa da aşar
Kanın yetmezse eğer gel, eğil, iç
Bayrak bayraktarı öldükçe yaşar.”


“SONSUZ HASRET” şiirini bu kitabını ele alırken sona bıraktım. Zira, bu şiir beni de çok derinden etkiledi. Tahir Kutsi’ nin bir inanç, iman ve davâ adamı olduğunu açıkça ortaya koyan bu şiiri, şiir tekniği açısından da üzerinde durulması gereken bir şiirdir.

(ab-ab) kafiye dizini ile yazılmış olan şiir, kendisine “şah damarından daha yakın olan” Yüce Mevlâ’ mıza hasretini dile getirmektedir.

Bir ömür arayışın sonunda, Yüce Mevlâ’ yı insanda-yani kendinde- andığı yerde-yanı başında bulan, iman ve inanç fırtınası içinde insanı alıp hakikat denizine savuran bir şiirdir.

Tahir Kutsi’ nin ilk şiir kitabı olan “Fakir İşi” isimli kitabının bana göre en güçlü şiiri “Sonsuz Hasret” şiiridir.

Geliniz, hep birlikte okuyalım.:

“SONSUZ HASRET

Bu duygu içindeyim yıllardan beri
Yılardan beridir ki sana hasretim
Aradım gök yüzünü, yedi kat yeri
Onlar da hasret sana, onlar da yetim.

Düzenin ağlatır insanı, çıldırtır
Baharlar gitmeden yaz’ ın gelmiyor
Sen sonsuzluk ülkesi, sen kutsal ıtır
Gurbetinde yanmasam yüzüm gülmüyor.

Gurbet öldürücü gerçek, öldürücü
Sana varmak için ise ölmek gerek
Sana adadım bütün varlığı, gücü
Dünyamda bir yataklık yeri teperek.

Uğultu, gök gürültüsü kulaklarımda
Yok edici tempoyla kalbimde, kanımdasın
Ve Cennet muştulayan ufuklarımda
Hasretim sana yine, oysa ki yanımdasın.”