TAHİR KUTSİ’ NİN YURT İÇİ
VE YURT DIŞI TESİRLERİ

-Araştırma-İnceleme-

MUSTAFA CEYLAN
*************************

Tahir Kutsi Makal, sadece yurt içinde etkisi görülen bir yazar ve şair değil, yurt dışında da tesirleri görülen bir edebiyat abidesiydi.

Yıllarca Gazeteciler Cemiyeti’nin açtığı yarışmalarda birincilikler kazanan yazarımız, kendine has bir ekol geliştirerek, Türk yazı dünyasına, yeni bir dinamizm kazandırmıştı. Bu ekolden etkilenen çeşitli gazete ve dergi yazarları, onun gibi röportajlar ve öyküler yazma girişiminde bulunmuşlardı. Birer şişirilmiş balon olan kimi yazarlar ki “Hababam Sınıfı”nı yazan da dahil, Tahir Kutsi karşısında şaşkına dönmüşler ve biraz da çekememezliklerinden, ondan bahsetmemek için bütün gayretlerini göstermişlerdi. Onun yalın kılıç kalemi, ülkenin en can alıcı sorunlarını didik didik etmiş, edebi bir ağırlıkla, bizden ve içimizden manzaralarla lirik bir anlatımla milli bir ekol olarak karşımıza çıkmıştı.

Tahir Kutsi, önce röportajda ihtilâl yaptıktan sonra, öykü-hikâyede ve romanda birbiri ardına devrimler gerçekleştirmiş, yaptığı bu milli atılımlarla, Türk yazı dünyasına ölümsüz eserler vermişti. Onun “İç Göç” kitabını değerlendirenler, ona hediye olarak yurt dışı gezi düzenlemişler, o’ da bu fırsatı kaçırmamış, dönüşte “Köylü Gözüyle Avrupa” kitabıyla dönmüştü.

Ömründe köyü görmemiş, harman-döven-ekin yığını-yayla nedir görmemiş, Amerikan purosu içerek köy edebiyatı yapanlara karşı üstad, gerçek bir köylü olarak, aşılması güç bir zirve olup çıkmıştı. Köylüyü istismar edenlere üstadın kalemi kırbaç olup şaklamıştı.

Tahir Kutsi’nin hikâyelerinden ve romanlarından etkilenen nice genç hikâyeci ve romancı, sade, yalın ve gerçek köy romanları ve hikâyelerini kaleme almışlardır. Dergiler, ondan sonra öyküye-öykü yayınına bir başka gözle bakmaya başlamışlardır. Üstad, hiçbir ideolojinin esiri ve temsilcisi olmamış, hep milletini sevmiş ve kendine has bir tarz geliştirmiştir.

Üstad, uluslararası Struga şiir akşamlarına katılmış, orada Türk şiirinin gücünü göstermiş ve ülkemizi başarıyla temsil etmişti.

Ayrıca, uluslararası bir çok seminer ve sempozyumda muhteşem denebilecek nitelikte bildiriler sunmuş, bu bildirileriyle bir çok üniversite öğrencisi ve araştırmacının kaynağı olmuştu.

Türk edebiyatında başta Aşık Hasan dede olmak üzere, bir çok konuda yıllarca süren araştırmaları sonucunda, yüzyıllar boyu yanlış değerlendirilmiş, yanlış anlaşılıp anlatılmış nice konuyu gün ışığına çıkarmış ve gerçeklerle donattığı dev eserleri sunmasını bilmişti.

50 yaş şiiriyle başlayan ve “Babanız Yine Aşık Çocuklar” gibi şiirlerle devam eden bir yeni anlayışı, ikinci bahar anlayışını, yürek hoplatma, gönül tazeleme anlayışını edebiyatımıza kazandırmıştır. Böylece ileri yaşlardaki nice şair ve yazar daha cesaretlice sevgi tohumları serpmeye başlamışlardır.

Tahir Kutsi’nin “Kamyon” isimli romanı 1992 yılında Azerbaycan diline çevrilmiş ve baskısı gerçekleştirilmiştir. Azerbaycan dilindeki “Kamyon” romanının adı “Yük Maşını” dır ki, bu yazımızın sonuna bu kitabın kapağından alıntı yapmaktayız.

Ayrıca,

Yugoslav ressam-yazar Ethem Baymak, ondan oldukça etkilenmiştir. Ethem Salkım, “Gülsalkımı” isimli kitabında o’na “Tahir Baba” demekte ve onun eserlerinden bahsetmektedir. Söz konusu kitabdan da aldığımız bir bölümü bu yazımızın sonuna örnek olarak almış bulunuyoruz.

Tahir Kutsi Makal, sadece kendi çizgisine yakın yazar ve şairleri etkisinde bırakmamış, bizzat kendisine ve çizgisine karşı olan, özellikle onu okumayan, okutmayan, görmezlikten gelen yazarları da etkisi altında bırakmıştır. Meselâ Naci Girginsoy, Varlık Yayınları arasında yayınlanan İpek Böceği-Büyük Eserler Dizisi isimli eserinde ondan ve onun “Köylü Gözüyle Avrupa” kitabından bahsetmektedir. Örnek olarak bu yazımızın sonuna aldığımız bu yazının tetkikinden de anlaşılacağı gibi “Bizim çokluk peşin yargılarımız vardır. Belli akımlardan bize yakın çevrelerden gelmeyen isimlere yabansı bakarız, araştırmadan-kendimizce-notlar veririz. Niçin saklamalı, çokluk kırık not veririz, ezbere. Burun kıvırırız, küçümseriz” diyen bir yazara dahi üstad, şapka çıkarttırmıştı.

Üstad, halk edebiyatımızın piriydi. Halk ozanlarımızın “Tahir babası”ydı. Ondan etkilenmemiş hiçbir halk edebiyatı araştırmacısı ve aşığı yoktu. Ve ona halk şairlerimizin yüzlercesi nice övgü dolu şiirler söylemişler, kaleme almışlardı.

Nitekim, bunlardan bir tanesini Aşık Sarıcakız’ın şiirini bu yazımızın sonuna örnek olarak almaktayız.

“Ozanların telindedir
Sevenlerin dilindedir
Ölümsüzlük yolundadır
Sayın Tahir Kutsi Makal” diye biten şiiri mutlaka okuyunuz ve o’nun halk şairlerimiz-aşıklarımız üzerindeki etkisini görünüz...

Roman, öykü, röportaj dendi mi basınımızda üstadın adı aranırdı. Çeşitli zamanlarda, basın-gazete ve dergiler, onun görüşlerine baş vururdu. Türkiye Gazetesi’ nin bir röportajını önceki sayfalarımızda sunmuştuk.

Etkisi daha yıllarca bir çok sahada görülecek, yurt içinde ve yurt dışında nice şair ve yazar o yoldan hareket edecektir. Ben, buna inanıyorum.

“Sayın Tahir KUTSİ MAKAL
İyi insan özü güzel
Sayın Tahir Kutsi Makal.
Hem sohbeti, sözü güzel
Sayın Tahir Kutsi Makal.

Diyar diyar gezdi Makal,
Güzel yazı yazdı Makal,
Otuz yıllık bir yaşamı
Bir satıra dizdi Makal.

Çalışmak var mayasında,
İyilik var gayesinde,
Türk basın camiasında
Sayın Tahir Kutsi Makal (Nakarat)

Kalemle kurdu kavgayı,
Tarihe vurdu damgayı,
Gariplere emmi, dayı
Sayın Tahir Kutsi Makal. (Nakarat)

Ozanların telindedir,
Sevenlerin dilindedir,
Ölümsüzlük yolundadır
Sayın Tahir Kutsi Makal

Aşık Emircan ve Sarıcakız (19.11.1984)

Mustafa Ceylan