“DELİTAY” KİTABI
VE
TAHİR KUTSİ’NİN HİKAYECİLİĞİ

-Araştırma-İnceleme-

MUSTAFA CEYLAN
************************

ESERİN KÜTÜĞÜ:

ESERİN ADI: DELİTAY- Hikâyeler
YAYINLAYAN: İnanç Yayınları
YAYIN YILI: Mart-1982
KAPAK: Gürbüz AZAK
KAPAK BASKISI: Kuşak Ofset
İÇ BASKI: Ünal Matbaası
SAYFA ADEDİ: 127

“... Gazeteden aldığım para gençlik savurganlığına yetmiyordu. Şükrü Efendi, “yarın getirmezsen yorganını topla...”demişti. Yurt Müdürü yahut sahibi öyle buyurmuştu. Sıkıntılı gezerken bir yayıncı ile karşılaştım. Çocuk hikâyeleri basmak istiyordu. “Hazır var mı? ” dedi. “Kaç tane? ” dedim. “Ne kadar çok olursa o kadar iyi.” Yurtta sabaha kadar altı hikâye yazmıştım. Ertesi gün yüz beş lira elimdeydi. Borcu ödediğimde kuş kadar hafiftim. Aşk tanrıçası Diana’nın saçlarını okşar gibi okşadım daktilomu... Tuşa değen parmaklarımı öptüm, “yaşasın! ” diye bağırdım.”

Bu satırlar üstadın “Karakız” isimli hikâyesinden alınmıştır. Bunlar da göstermektedir ki, Tahir Kutsi, hikâyede de bol ürün veren bir yazardı. Sadece bol ürün vermekle kalmaz, verdiği ürünler birinci sınıf usta işi idi. Dilinin mükemmelliğiyle seçtiği konularının orijinalliği ve üslubu hikâyelerini ölümsüz kılmaya yetmektedir.

“Karadon” ve “Delitay” isimli hikâye kitaplarını okuma fırsatını buldum. Her iki kitapta büyük ödüller kazanmaya lâyık eserlerdir.

Karadon’da madenci Selâmi ile nişanlısı Belkıs ve anasının maden ocağı patlaması-çökmesi etrafında nakış nakış işlenişlerine hayran kaldım. Kendimi “Karadon kömür ocağı”nın “ölümüne işçisi” Selâmi sandımdı da, torunum Batuhan’ ın seslenişi kendimi kendime getirdi. Bir anda, madende çavuş olmalıyım diyordum. Hastahanede yatağa uzanmış, bir kolum boynumda alçılı, bacaklarımı alçılı hissettim. Yatağımın baş ucuna ağlamaklı gözlerle annem ve nişanlım Belkıs gelmişlerdi ve bana hüzün dolu gözlerle bakıyorlardı... Hani bir banka reklâmı vardır “Gücü etkisinde” diyen. İşte Tahir Kutsi’nin hikâyeleri de böyle. Gücü etkisinde hikâyelerdi...

Bir anda okuyucusunu sarıp sarmalayarak kendi duygu girdabına alıveriyordu. Bir anda hikâyenin kahramanlarıyla hemdert-hemhâl olunuveriyor... Gücü etkisinde. Evet, gerçek bu!

Röportaj, roman ve hikâyede Tahir Kutsi erişilmesi, aşılması zor bir zirveydi... Şayet öteki sahalara gezi, inceleme, araştırma gibi sahalara dalmayıp sadece roman ve hikâye dalında eserler vermiş olsaydı, “Nobel”e aday gösterilecek tek yazarımız olurdu. Öteki sahalarda uzun araştırmalar, emekler, gayretler ve zaman sarf etmiştir. Elbette o sahalarda da dev eserler vermiştir. Ancak, roman ve hikâyede “özgün eserler” vermekteydi...

Tahir Kutsi’nin kaleminin yazamayacağı konu yoktu! O, önce konunun tespitini yapmakta, sonra konunun ortasına yerleştirdiği kahramanlarla olayları yaşamaya başlamaktaydı. Kahramanların yaşadığı olaylar, genellikle özelden genele doğru akmakta, toplumun önemli problemlerine parmak basmakta, çoğu kere de kahramanlarının ağzından çareler sunulmaktaydı.

Daha öğrencilik yıllarında kalmakta olduğu yurt borcunu bir gecede kaleme alıverdiği 6 adet hikâye ile ödeyen yazarımız, “Karakız” adını verdiği, bir türlü emekliye ayıramadığı daktilosu ile daha yıllarca dev eserler verecekti. Cümleleri kısa, kelimeleri yalın ve anlaşılır, konuyla bütünlük sağlanmış anlatım ve üslup, öyküleri şiirsel bir dokuya sürüklemekte ve okuyucuyu sıkmadan, okuyana bir anda kitabın sonunu getirmekteydi. Tasvirlerinde hayâlci, tutucu ve köklerinden kopuk bir tarz sergilemez, tasvirleri, fotoğraf çeker gibiydi. Onların belirli noktalarında, kahramanının kalp gözünden bakış fırlatır, onun özlemini ve düşünü yerleştirirdi.

Onun hikâyelerini su içer gibi okursunuz.

Onun hikâyelerini sohbet eder gibi, canınızdan daha yakın, çok sevdiğiniz birisiyle konuşur gibi okursunuz. Bir de bakmışsınız, kitabın sonuna gelmişsiniz ve zaman geçmiştir de farkına varmamışsınız...

Kahramanları konuyla uyumludur. Konuşma tarzları, ilişkileri ve giyinişleri konuyla bir bütünlük arz eder.

Edebiyat yapmak maksadıyla, sonradan uydurulmuş kelimelerden mürekkep bir cümle yerine, olayın gelişine göre, sade, yalın kelimelerden oluşan cümlelerle karşılaşırsınız. Sizi sıkan, uzun uzun uzayan ve uzadıkça da konunun özünden ayrılan anlatımlar yerine, konunun şah damarını kucaklayan, keskin, sevecen, sade bir anlatım bulursunuz. Konuyu bütünleyen eşyalar, çevre ve yan hadiseler, sizi konunun dışına taşırmaz. Onlar, yerli yerinde, konuyu tamamlamakla görevlidir. Eşyalar, çevre ve yan olaylar, kahramanların bakış açılarına göre şekillenir ve hikâyenin silueti gibi durur... Renkler, sesler ve işaretler, sivri, yırtıcı ve kırılgan olmayıp, gene konu ve kahramanlarıyla uyumludur.

İşte bütün bunlar, hikâye konusunda da zirveyi yakaladığının işaretleriydi.

Doğrusu merak ediyorum. Öğrencilik yıllarında, bir gecede yazdığı 6 adet hikâye nerdedir? Bulabilseydim, bu eserimizde yayınlayacaktım. Ayrıca, bu incelememizin sonuna yazarımızın “Benim Gizli Yazılarım” eserinden “Demek ki Hikâyeci Yok” başlıklı yazısını da çok önemli bulduğumdan, aynen almaktayım. Bu yazıda “Delitay” isimli öykü kitabının çektiği çile anlatılmaktadır. Bir “vakıf”, bir “kurum” ve bir “banka”nın açtığı ödüllü öykü yarışmasında sırf yazarının adının Tahir Kutsi olması nedeniyle, kitabın çektiği çile ele alınmıştır. Kitabı biz de baştan sona okuduk. Gördük ki, o yarışmalarda, taraflı, ön yargılı ve siyasal davranışlar sergilenmiş ve “Delitay”ın hakkı yenilmiştir! Hakkı yenilen “Delitay”ı üstad, “bundan sonra bir daha yarışa sokacak değilim” demekteydi. Oysa, bana göre “Delitay” ve “Karadon” en büyük yarışmalarda birincilik alacak mükemmel birer eserdi.


DELİTAY’ IN İÇİNDEKİLER:

1-Acılı Ağaç / Türk Edebiyatı-Mart 1972’de yayınlanmış,
2-Karakız / Türk Edebiyatı-Ocak 1979’da yayınlanmış,
3-Çemberlitaş /Maya-Haziran 1981’de yayınlanmış,
4-Denizde Cinayet / Temmuz 1980’ de kaleme alınmış,
5-Kesin Dönüş / Eylül 1981’ de kaleme alınmış,
6-Dumanaltı / Türk Edebiyatı-Şubat 1977’de yayınlanmış,
7-Surat / Türk Edebiyatı- Ocak 1980’de yayınlanmış,
8-Yorgun Uyku / Türk Edebiyatı- Mayıs 1972’de yayınlanmış,
9-Han / Türk Edebiyatı-Ekim 1974’de yayınlanmış,
10-Parmak / Türk Edebiyatı-Mayıs 1974’de yayınlanmış,
11-Delitay / Maya-Mayıs 1981’de yayınlanmış,
12-Telörgü /Ağustos 1981’de yayınlanmış,
13-Ateş / Ağustos 1981’de kaleme alınmış,
14-Körkuyu / Nisan 1980’de kaleme alınmış,
15-Pazarda / Türk Edebiyatı-Mayıs 1973’de yayınlanmış,
16-Yumruk / Varlık-Şubat 1974’de yayınlanmış,
17-Yaralı Kadın / Tarla-Ocak 1967’de yayınlanmıştır.
**
**

*********************************ÜSTADIN KENDİ MAKALESİ*******************

“DEMEK Kİ HİKAYECİ YOK! ...”

Tahir Kutsi MAKAL

Bir daha “Delitay”ı yarışa sokmayacağım! .. Ürkütüyor Delitay! .. Nice engelli alanlara, değişik hipodromlara alışık olan yarış atları ürküyor Delitay’dan! .. Yarışmacıları da, yarışı yönetenler de Delitay’dan ürküyor. Bir “Vakıf”ın yarışmasına sokmuştum, o yıl hiçbir edebi esere ödül verilmedi. Bir “Kurum”un yarışmasına katılmıştı Delitay, yarışma iptal edildi. Bu defa da Türkiye İş Bankası “Büyük Ödülü” için “Delitay” da adaylardan biriydi...

Yarışa giren atların, Gazi koşusunda Tay’ların “soy kütüğü” araştırılır. “Delitay” sahibinin “soy kütüğü” yani biyografisi ekli değildir denilerek yarışma dışı bırakılmak istendi “Delitay”.. Sahibinin işin ehli olduğu hattâ konusunun “tarihine” geçtiği anlatıldı, anlaşıldı. Fakat “Delitay” yine birinci olamadı. “Büyük Ödül”e değer bulunmadı.. Türkiye İş Bankası hipodromunda yarışa çıkan hiçbir yarışmacı “birinciliğe değer” bulunamadı..

Şeriatın kestiği parmak acımaz da, jürinin verdiği karar; zarar verir mi yazara? Zarar? Vermez! ...

“Delitay”, bizim hikâye kitabının adı.. 1982’de yayınlandı. Arka kapakta şöyle yazar; “Tahir Kutsi Makal.. Röportajda üstün.. Romanda birinci.. Hikâyede? ..”

Anlaşılıyor ki Tahir Kutsi hikâyede hiçtir.. Sıfırdır.. Yahut da orta derecedir.. Bırakmalıdır öykü denemelerini. Gerekirse bırakırız n’olacak! ..

Türk Dil Kurumu, Sedat Simavi Vakfı yöneticileri “röportajda en üstün ve romanda birinci” Tahir Kutsi’nin burnunu sürtmüştür. Kimseye öykü ödülünü vermemişlerdir. Türkiye İş Bankası jürisi de öyle! .. Orhan Asena, Tarık Buğra, Ferruh Bozbeyli, Orhan Duru, Hasan Pulur, Prof. Tahsin Yücel ve Prof. Talat Keskin’ den kurulu Türkiye İş Bankası büyük jürisi, Tahir Kutsi’nin öyküdeki iddiasını alıp alıp yere çalmıştır.. Kulissiz, bir garip köylünün öykücülüğe öykülenmesi ne imiş? .. Bir milyonluk büyük ödülü ne yapacakmış gariban kişi? .. Ve dahi büyük ödülün, gazetelerde büyük ilânların sağlayacağı ünü, zayıf bedeni kaldırabilir miymiş? ..

En iyisi yok sayarsın, olur biter! ..
Peki, her biri ayrı ayrı değerli kişilerden oluşan, yarısı meslektaşım bulunan jürinin “büyük ödül”e lâyık bulduğu öykü yazarı kim ve kitap hangisidir? ..
Yok! ..

Demek ki günümüz Türk edebiyatçıları içinde hikâyeci yok! ..

Bildiğim kadarıyla yarışmaya Aziz Nesin başta olmak üzere birçok profesyonel “yarış şampiyonları” katıldı. Zeyyat Selimoğlu, Tarık Dursun K, Nazlı Eray, Orhan Pamuk, Pınar Kür, Firuzan.. Ve daha niceleri.. Bunlardan bir çoğu şişirilmiş şöhrettir, tamam anladık amma hiç mi yoktur iyi öykü yazarı canım! ..

Demek ki yok! ..

Evvelki yıl Sait Faik hikâye ödülü, “lâyık eser bulunamadığı için” verilemedi. Geçen yıl da şartlar değiştirilerek verilebildi..

Demek ki hikâyeci yok.

Sait Faik ödülü son bir yılın hikâye kitaplarını kapsıyordu. O yıl öykü yazarları güzel eser verememiş olabilirlerdi. Fakat İş Bankası’nın “Büyük Ödülü”ne 1980’den bu yana yayınlanmış kitaplar katıldı. Yani beş yılın edebiyat ürünleri.. Yine kazanan olmadı.. Türkiye’de hikâyeci yok.

Haney Yaşamlı’nın başarılı yazarı Tahsin Yücel ile “Oğlumuz”un başarılı yazarı Tarık Buğra kendi çaplarında öykücü aramış olabilirler; ama öteki beş üye bir güzel eser üzerinde birleşebilirlerdi.

Demek ki Türkiye’de hikâyeci yok! ..

Ben yarışmaya girdim diye yok. Başka birine veremezdiler; çünkü ayıptır söylemesi en iyisi bendim. Ve herkesi yok saydılar.

Ve demek ki Türk edebiyatı, çok tehlikeli bir döneme girmiştir. Geleneği olan, Memduh Şevket Esendal, Sait Faik, Orhan Kemal, Sabahattin Ali, Faik Baysal gibi dünya çapında öykücüler yetiştiren edebiyatımız hikâye yönünden kısırlıktadır.

Ve bu durum, nice acılar sergiler..

Umulur ki ENKA’nın yedi milyonluk ödülü öykü yazarları için “doping” olur da edebiyatımızın bir dalı kurumaktan kurtulur..

Baksanıza çaresizlik ikliminde yaşıyoruz: Büyük ödüle lâyık hikâyeci yok..

Yoksa Delitay’mı engel oluyor yarışçıların ekmeğine? ..
Evet öyle. Delitay’ı bir daha yarışa sokacak değilim! ..”