Tahir Kutsi Makal İle Röportaj-2

-Araştırma-İnceleme-

MUSTAFA CEYLAN
*************************


Soru 8: Üstadım, bir yazınızda “Amerikalının, Osmanlının yönetim biçimini kopya ettiğini biliyorum. Ancak, “kaside”yi alarak edebiyatında kullandığını bilmiyordum, görünce şaşırdım” demektesiniz. Şiirimiz hakkında ne dersiniz?

Cevap 8: Bahsettiğiniz yazıyı 1992 Aralık ayında “Maya Dergisi”nde “Clinton’a Seslenen Şair” başlığıyla yayınlamıştım.

“Amerika’ nın; Osmanlı’ nın eyalet sistemiyle devlet yönetiminden medresedeki eğitim sistemine kadar bir çok yanını aldığını biliyordum... Hattâ, başkanlık sistemi de Osmanlı yönetimine uygundur, denilebilir. Bilmediğim “kaside”nin orada yaşamakta olduğudur... Amerika Birleşik Devletleri’ nin yeni başkanı Clinton, göreve başlarken bir şair hanım, “kaside” sundu kendisine.. Osmanlı; böylesine “culüsiyet” derdi... Padişah görev alırken, göreve başlarken “culüs”u anlatan, gelen padişahın sahip olduğu değerleri öven şiir! ..

Amerikalı ünlü kadın şair Maya Angelcu Clinton’ a, bütün dünyanın gözü önünde şiirle seslendi.. Bir tarz “culüsiye” idi bu... Ve zenci kadın şair Maya’ nın şiiri, bütün dünyaya sevgi mesajı veren içerikteydi...

Amerikalıların, modern sanatlar yanında, şiire de önem ve değer verdiğinin işareti idi bu! .. Kilisede tören yapılmış, Clinton ile eşi, kongre binasından Beyaz Saray'’a yürümüş, daha önce de müzik ve sinema sanatçılarının katıldığı dehşetli güzel gösteriler yapılmış... Ve sonra şiir! ..

“Amerikan edebiyatı, önceleri “Batı’nın uydusu” gibi başlamış amma, sonradan kişiliğini bulmuş... Dünya çapında başarı ve hattâ Nobel ödülü kazanan şairler, yazarlar yetiştirmiş..”

Şiirimize gelince,

Bütün güzel sanatların anası şiirdir. Güzellikler karşısında insan, şiirin canlılığını yaşar gönlünde! .. Özellikle doğu ülkelerinin insanları, şiir ve musiki ile yetişirler... Sıcak kanlı oluşları, şiire yatkınlıklarını daha da geliştirir. Çin şiiri, Japon şiiri geniş zamana yayılan, derinliği olan şiirdir. Hint şiiri, Arap şiiri de öyle! .. Arap şairlerinin ünlü en güzel eserleri yüzyıllar boyunca “Yedi Askı” olarak Mekke’ de, Kâbe’ de yıl boyunca asılı dururdu.. Döne döne okurdu Araplar onları... Kimilerini de ezberlerlerdi.. Bunlardan bir çoğu putlara dair şiirler olduğu için, İslâmiyet yasakladı... Fakat zaman içinde Hazreti Muhammed’ i öven şiirler de yazıldı.

Türk milleti de şiir sever. Hattâ, Türk milleti, çobanından padişahına kadar şair millettir, demişizdir... Bugün bağımsızlıklarına kavuşan Orta Asya ve Kafkaslardaki Türk toplumları, yıllarca milli benliklerini şiirle, destanlarla koruyabilmişlerdir.. Kırgızların “Manas Destanı”, Azerbaycanlıların “Dede Korkut Hafızları” vardır. Ve bugün, Türk Cumhuriyetlerinin caddelerini, çiçeklerle dolu parklarını şairlerin, ediplerin anıtları süslemektedir.. Bu ülkelerden yüzlerce devlet adamı, general, zengin kişi gelip geçmiştir ama, ayakta duran Fuzuli, Köroğlu, Nesimi, Genceli Nizami, Nevai, Ahmet Yesevi, Mahdumkulu gibi şairler olmuştur. Bu öteki değerli şairlerimiz, sanatçılarımız, Türklüğün ortak değerleridir.

Selçuklu Devleti döneminde de şiir ve şairler vardı. Hem halk ozanları, hem divan şairleri... Türk topluluklarında saygın yeri olan “ozan” Selçuklu döneminde “kemalini” bulmuş, bir Yunus Emre yetiştirmişti... Mevlâna da aydın kesime şiirleriyle sesleniyordu. Bu ikisi, şiirde muhatabı etkileme gücü buluyordu.. Ve bugün, yedi yüzyıl sonra anılmaktaysalar, şiir yüzündendir...

Osmanlı İmparatorluğu devrinde de halkta ve sarayda şiir üst düzeyde tutulmuştur.. Sarayın ve konakların desteğinde, ölmez eserler veren şairler yetişmiştir... Nedim, Baki, Nef’i, Necati, Enderunlu Vasıf... İlk akla gelenler... Bir de Şeyh Galip.. Osmanlı döneminde, şairler methiye olarak “kaside” yazarlardı. Bir saygın kişinin, özellikle padişahın ölümünde yazılana ise “Mersiye” denilirdi. Nedim’ in “İstanbul Kasidesi” ve Baki’ nin Kanuni’ nin ölümü üzerine söylediği “Mersiye” pek ünlüdür. Hele hele Fuzuli’ nin “Su kasidesi” oldukça meşhurdur.”

Soru 9: Üstadım, günümüzde yaşayan şairlerimizden özellikle dikkatinizi çekenler var mıdır?

Cevap 9: Vardır elbette... dedik ya, Türk milleti şair millettir diye... Türk şairleri öylesine güzel eserler veriyorlar ki, hangisini söyleyeyim bilemiyorum. Şu anda aklıma gelen bir ikisini örnek olarak vereyim de, senin bu zor sorundan kurtulayım. Çünkü, bizim şairlerimizin hepsi, ama hepsi kıymetlidir. Hepsi mükemmeldir. Hepsi çok güzel ürünler vermektedirler.

Dikkatimi çekenlerden sadece bir ikisini bildireyim. Meselâ rahmetli olan destan şairimiz Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’ nun yeri bir türlü doldurulamıyor. Ben ona çağımızın Dede Korkut’ u diyordum. Maya Dergisi’ nde Eylül 1983 tarihinde “1900’ lü yıllardaki Dede Korkut’ un adı Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’ dur” demiştik.

Gene Maya Dergisi’ nin Nisan 1993 tarihinde “Has şiirin ağası” başlıklı bir yazı ile yaşayan şairlerimizden, senin de hakkında gayet güzel bir tahlil kitabı yayınladığın Halil Soyuer’ i anlatmaya çalıştık. Bursa’ mızın tarihi İznik şehrinde düzenlenen bir şölende onu yakından tanıma ve dinleme imkânını buldum.

Ayrıca “Has şiirin ustası” başlıklı bir yazımızla Temmuz 1984 tarihinde gene aynı dergide Mustafa Necati Karaer’ den bahsetmiştim.

Bütün bunlarla beraber, ben, şairlerimizin tamamını seviyor, dinliyor ve okuyorum. Onları bir kahraman olarak, sevgi kahramanları olarak ele alıyorum.

Bak, sana “Benim Gizli Yazılarım” kitabımda ismi geçen şairlerin bir listesini vereyim. Dikkat et bunların içinde senin ismin Mustafa Ceylan da yok. Deli fişek, sen de epey zamandır şiir meclislerinden uzaksın. Demek ki toplantılara katılmıyorsun. Yoksa gizli şiirlerle mi uğraşıyorsun?

Her neyse liste şöyle:

M. Rauf Alanyalı - Halil Soyuer - M. Necati Karaer - Mehmet Öklü - Yaşar Faruk İnal - Cemal Safi -Ahmet Özdemir - Muharrem Kubat - Ahmet Tufan Şentürk - Eşref Eroğlu - Aziz Bolel - Melek Yenişehirli - Fikret Akın – Mecit Uyanık – Tayyar Tahiroğlu – Ali Bilgiç – Altay Recepoğlu – Halid Fedai – Göktürk Mehmet Uytun – Tudorko Arnaut – Nail Tan – Mehmet Önder- İlyas Tapdık – Nikolay Baboğlu – Şadiye Türker – Mustafa Yılmaz – Ayşe Morgül – Feyzi Halıcı – Ayhan İnal – Prof. Dr. İsmail Parlatır – M. Zeki Akdağ – Akdağlı Kara Ozan – Aysen Akdemir – Güngör D. Arıbal – Cevdet Aslangül – Veli Avcı – A. Rahim Balcıoğlu – İsmail Bengi – Murat Çobanoğlu – Anjela Çokina – Meral Dalaman – Muhsin Durucan – Mehmet Erdoğmuş – Kerim Aydın Erdem – Coşkun Ertepınar – Emine Ertem – Aşık Fezai – İlhan Geçer – Bahar Gökfiliz – M. Asım Görbil – Hüseyin Güney – Erol Güngör – Ömer Kalafat – Ferzan Meriç – Fatma Onur – A. Turan Oflazoğlu – Lâtif Özgen – Nihat Özyüksel – Gültekin Samanoğlu – Metin Nuri Samancı – İsmail Ali Sarar – Cafer Tayyar – Ali Teşdoğ – Şükrü Erdoğan Ulu – Mehmet Yardımcı – Asım Yekeler – Ünal Yürekli – Aşık Yener – Gönül Halıcı – Ayten Günaydın – Yahya Akengin – İrfan Ünver Nasrattınoğlu – Karslı Aşık Fikret Ünal – Niyazi Özen – Adnan Mungan – Ali Rıza Köprülüler – Rumi Özcan – Fahrettin Çimenli – Nedret Aktaş – Yalçın Aral – Lütfi Fidan – İlhan Seçkin – Necmettin Uncuoğlu – Turan Peker – Ali Naili Erdem – İskender Cenap Ege – Ümit Yaşar Oğuzcan – Ömer Kayaoğlu – Ünal Yaltırık – Mert Ata Yaltırık – Türkan İldeniz – Zühal Seçkin – Osman Atilla – Arif Ay – Ve diğerleri... Yüzlerce kıymetli isim.. Tabii ki hepsi şair değil. Yazar, araştırmacı, bestekâr olan daha niceleri...

Bu isimleri belirli bir sıraya göre sıralamış değilim. Rast gele sıraladım. Bunlar ve bunların dışında şu anda isimlerini sayamadığım nice şairlerimizi ve yazarlarımızı canımdan çok seviyorum. Hapsine değer veriyor ve hepsini de yürekten kucaklıyorum.

Çünkü “Şiir düşünmeyen, şiiri yaşamayan insan, dünya güzelliklerine boş gözle bakar... Şiiri yaşamak aşkı yaşamaktır. Aşkı yaşamayan da şiiri yaşayamaz. Aşk olmadan şiir yaşanmaz ve yazılmaz...'

”Çünkü, “şiiri yaşamaya, düşünmeye başlayınca insan, bambaşka bir hayata girer... Orada her şey yeşilliktir, pembedir. Pembe gözlükler takar kişiye şiir. Kaf dağına ulaştıracak kanatlar takar.. Başka dünyalara gidilir... İç dünyalara... İç dünya apaydınlıktır, güzellikler mahşeridir... Güzellik ise duyarlı yüreğin arayıp da bulamadığı şeydir.”

Çünkü, “bir ırmaktır gerçek sanatçı, bir hazinedir... Zaman içinde ölüp gitmez böyleleri, bıkkınlık vermez... Güzeli aramıştır böylesi sanatçı; bulmuştur ve insanlara doyumsuz hazlar yaşatır.”

Çünkü, “şairler Tanrı’ ya en yakın olan kimselerdir.”

O nedenle, son olarak demek isterim ki, şiir seven, şiir yazan, şiir söyleyen herkesi candan selâmlıyorum ve kucaklıyorum...

Soru 10: Üstadım, taşlama konusunda ne diyorsunuz? Size kimi şairlerin taşlama yazdıklarını duymuştum?

Cevap 10: “Karagöz oyunu “başlayalım mı, başlayalım mı / Karagöz’ ün evini taşlayalım mı? ” diye başlar. Karagöz oyunlarında sosyal taşlamalar geniş çapta yer alır. Toplumsal ve kişisel yergiler, hicivler... Divan edebiyatımızda bu tarzın adına “hiciv” diyorlar. Halk edebiyatımızın ozanları “taşlama” söylerler.

Günümüzde de “yergi” diyoruz. Kendi kendine yergi yazanlar da vardır. Bunların başında Ümit Yaşar Oğuzcan gelir... İşte:

“Ulan Ümit Oğuzcan
Ulan hergele
Ulan ekşimiş ayran
Ulan düdüklü tencere! ..”

Bir ara, aşk şiirlerinin ünlü şairi Ümit Yaşar’ la ters düşmüştük. Beni mahkemeye vermişti. Evine telefon açtım; kendisine kendi şiiriyle hitap ettim... Sonradan barıştık.. “Yahu dedi, o yergi, ilk defa, senin ağzından bir küfür gibi geldi! .. Küfür gibi gelse de yergi okumak, taşlamaya muhatap olmak hoştur..”

Ben, “halk ozanlarından çok övgüler, sövgüler aldım. Hakkımda methiyeler, yani güzellemeler yazıldı, taşlamalar söylendi.

En dokunaklı taşlamayı da Ömer Kayaoğlu yazdı. Ömer Kayaoğlu, değerli bir şairimizdir. Asker kökenli olan Ömer Kayaoğlu, sonradan bakırcılık işine atılmıştır. Yarbaylığa yükseldiği askerlik hayatı başarılarla doludur. Sanat hayatı da öyle.. Şiirleri bazı yabancı dillere çevrilmiştir. Özellikle Makedonya’ da, kitabı yayınlandı. Şiirleri okul kitaplarında yer aldı.. Çok severim Ömer Kayaoğlu’ nu.. Allah uzun ömürler versin, o da beni sever..

“Benim Gizli Yazılarım” kitabı hazırlanırken “seksenlik delikanlı Ömer Kayaoğlu ile telefonlaştık. Hal-hatırdan sonra usta ozan söze girdi:
-Yahu Tahir Kutsi, sana bir dörtlüğüm var, on yıldır meydana çıkarmıyorum, çıkaramıyorum.
-Niye ki?
-Kırılmayasın diye..
-Kırılmam dedim. Oku hele dedim. Okudu;

“İyi kötü dostuz şurda
Üzmeyelim bu çocuğu
Ha Denizli’ nin denizi
Ha Tahir’ in doktorluğu..”

Üstad, 1989’ da İnönü Üniversitesi Senatosu’ nun bize “Fahri Doktorluk” ünvanı vermesinden sonra yazmış bu yergiyi.. Kırılmadım, niçin üzüleyim? Öyle ya, ha Denizli’ nin denizi, ha Tahir’ in doktorluğu.. İkisi de yok” diye düşünüyorum.

“1989 Mayısında Ömer Kayaoğlu’ nun bana bir yergi daha yazdığını duydum. Eskişehir’ deyiz.. Yunus Emre anma törenlerinde.. Yerel seçimlerden hemen sonra! ..

Desteklediğim adaylar seçim kaybetmiş. Hastalıktan yeni kalkmışım.. Bastonla dolaşıyorum. Başı kesik tavuk gibi dolanıp duruyorum.. Ömer Kayaoğlu durumu, halimi, istikbalimi görmüş.. Dörtlemeler yazmış. Görelim ne demiş? :

“Tarla’ sında kaç türlü tohum sınadı
Yâri övdü, ağyârini kınadı
Bir yol ayırımına vardı ki heyhat
Tahir Kutsi yanlış ata oynadı.

Beldeleri yitirdiler davayı
Bundan geri ne ağa var, ne dayı!
Hendek mi açarsın, bent mi dikersin?
Aman Tahir sıkı koru “Tarla”yı...

Güvendiği dağlar örtüldü karla
Değirmen döner mi cılız pınarla?
Bir afat vurdu ki düşman başına
Ne işlesin Tahir, neylesin tarla?

Gücenme ki dostça yereyim seni,
Bir çetin savaşa süreyim seni,
Doruklara yokuşlardan çıkılır
Haydi Tahir Kutsi, göreyim seni! .”

Ömer Kayaoğlu’ nun eline, gönlüne sağlık.
Eline gönlüne sağlık diyeceğim bir başka dosttan mektup aldım. Gönderen belirsiz.. İçinden “Tahirname” çıktı. Hele okuyalım:

“TAHİRNAME

Hoşça bak saçına kim zübde-i âlemsin sen
Bir karış boyunla minare gibi fidansın sen.

Aldırma el-âlemin çürük lâflarına
İsm-i pâkin gibi tahirsin sen.

Kaybolup kalmışsın Ortadoğu’ da amma
Erbab-ı kalem arasında üstadsın sen.

Yek-çeşm-i çıkarırlar yıllarca namzet deyü
Aslında Nobel’ e gerçek adaysın sen.

Miniksin, minyonsun, cimbakukasın, lâkin
Tarihin görmediği pehlivansın sen.

Denizli’ den çıksa da horozların şahı
Eminim şahenşahların şahısın sen.

Kutsiya maharetin tasdik olunmuştur cihanda
Makalâtın ile doktor-u azamsın sen.

“Fakir İşi”dir sunduğumuz hedaya
Binlerce armağana müstahaksın sen.

“İç Göç” diye yollarda düzülenler, dizilenler
Gördüler ki: Üstad-ı röportajsın sen.

Al kırbacı eline “Deli Tay’ ım benim
“Kamyon” u Bakü’ de bastıransın sen.

Bu nev-gazeli seninçün etdim ibdia
Gazetede bastıracak kadar erkeksin sen.

Firgani kimseye yazmamıştır hayatında medh ü sena
Billâhi hezar sitayişe elyaksın sen.”

Bunu yazan ve “Firgani” mahlasını kullanan kişi, beni ve kitaplarımı, edebiyat çalışmalarımı iyi bilen biri..”

Mustafa Ceylan