Toplumcu Şiir:

Halkı ve halkın problemlerini konu edinen şiir çeşididir. Nazım Hikmet ve Rıfat Ilgaz’ın şiirleri bu şiir türüne örnek gösterilebilir. 20. yüzyılın başlarında, neredeyse bütün dünyada eş zamanlı olarak ortaya çıkan siyasal ve toplumsal hareketlere bağlı olarak yeni bir edebiyat akımı doğar.

Toplumsal gerçekçilik veya sosyalist gerçekçilik ismi verilen bu akım; şiirden, edebiyatın ve sanatın her dalına kadar geniş bir alanda tesirini gösterir. Emekçilerin problemlerini , emek-sermaye çelişkisini ve yaşamsal endişelerini konu edinen bu akım, “toplum için sanat” görüşünü temsil eder.

Zihniyet:

Dünya 20.yüzyılın başlarından itibaren büyük değişimlere uğramış; sanayileşme ve kapitalist ekonomideki büyüme, geniş halk kitlelerinin hak arayışını da beraberinde getirmiş; bu durum edebiyat ve şiirde toplumculuk akımını doğurmuştur. Toplumcu şiir, toplumsal gerçekleri devrimci bir yaklaşımla yansıtmayı amaçlar. İşçi ve köylülerin, emekçilerin yaşam koşullarını somut biçimde yansıtmaya çalışır. Geniş kitlelere seslenerek onları harekete geçirme düşüncesi, toplumcu şiirin en karakteristik özelliğidir.

Yapı:

Geleneksel nazım biçimlerinin terk edilerek serbest nazmın ortaya çıktığı bir dönemde gelişen toplumcu şiir, genellikle serbest nazmı kullanmış; özgürlüğe verdiği değerin bir yansıması olarak nazım biçiminde önceden belli bir düzene bağlı kalmamıştır. Dizelerin şiirin anlamına ve şairin beğenisine göre, değişik uzunluklarda ve basamaklar halinde dizilerek bir yapı oluşturduğu serbest nazmın gelişmesinde toplumcu şairlerin büyük katkısı olmuştur.

Ahenk:

Toplumcu şiirde ahenk, tekrarlanan öğelerle ve bazı görsel-biçimsel özelliklerle sağlanmıştır. Bu geleneğe bağlı şiirlerde aruz ya da hece ölçüsü kullanılmadığı halde varlığını hemen duyuran güçlü bir ritim vardır.

Dil:

Kitlelere seslenerek onları etkilemeyi amaç edinen toplumcu şiirde, en çok, dilin göndergesel işleviyle birlikte alıcıyı harekete geçirme işlevinden yararlanılmıştır. Şiirde muhakkak okura iletilecek bir mesaj bulunur. Bu mesaj, konuşulan dilden yararlanılarak, doğal, rahat ve ahenkli bir söyleyişle iletilirken söylev üslubuna da başvurulur. Ancak toplumcu şiirin seçkin örneklerinde bu özelliklere dilin çarpıcı imgelerle örülü estetik boyutu da eklenir.

Tema:

Toplumcu şiirin tematik yapısı, varlık nedenine bağlı olarak emek, sömürü, baskı, başkaldırı, özgürlük, direniş gibi kavramlarla oluşur. Bu temaların yanı sıra yurt, doğa ve insan sevgisi, aşk, özlem gibi temalar da toplumcu şiirin konu alanında yer alır.