Türkülerin nesli tükenmesin

Ahmet ÖZDEMİR
**************

Türküler yolculuğunda, türkü kahramanları, türkü yakıcıları, kaynak kişiler, derleyenler, notaya alanlar, repertuar kurulları, icracı sanatçılar ve dinleyenler kilometre taşları ya da duraklardır. Bu yolculuk sırasında, yapılan bir yanlışlık; onların kimlik, anlam, ruh, duygu kaybına neden olmakta, başka mecralara sürüklenmekte, haksızlıklara, hak kayıplarına, tartışmalara, üzüntülere yol açmaktadır.

İletişim araçlarının TRT tekelinde olduğu zamanlarda TRT merkezli derleme, notalama, repertuara kazandırma işlemleri önem arz etmekte, tartışmasız mutlak doğru olarak kabul görmekteydi. TRT'nin katı kuralları geçerliydi. Günümüzde iletişim araçları ve yayın mecraları çeşitlenmiş zenginleşmiş, küreselleşmiştir. Halk edebiyatı araştırmaları, derlemeleri çoğalmış, akademik ortamlara taşınmış, TRT'nin tartışılmaz doğruları tartışılmaya başlamıştır. Geçmişin bilinmeyen birçok âşığı bilinir olmakta, bilinenlerle kıyaslamalar yapılmakta yanlış bilinenler düzeltilmektedir. Dünün anonim kabul edilen kimi eserin, bugün sahipleri bilinir olmuştur. Yanlışlıkla başkalarına mal edilme durumları günden güne aydınlanır olmuştur.

Örneğin, Muzaffer Sarısözen'in Ekrem Güyer'den derleyerek notasını yazıp repertuara 337 numara ile kazandırdığı "İzmir'in Kavakları" türküsünün bugün 1902 yılında Haim Efendi tarafından okunan plağı bulunmuş ve türkünün "Ödemiş kavakları" sözleri ile başladığı öğrenilmiştir.

TRT repertuarının üzerindeki dokunulmazlık zırhının ve mutlak doğru, belirleyici olma durumunun ele alınma zamanı gelmiştir. Sayıları altı bine ulaşan türküler, uzun havalar, oyun havalarının kayıtları, notaları birer birer halk edebiyatı, folklor ve halk müziği uzmanlarının elinden geçirilmeli, yanlışlar düzeltilmelidir.
Söz konusu yanlışları gösteren, sağlam belgelere dayanan, ciddi araştırma, makale, bilgi şöleni bildirileri yayınlanmaktadır. Doğan Kaya, Halil Atılgan, Altan Demirel gibi pek çok alanlarında ehil kişiler onlarca yanlıştan söz etmektedir. İleri sürülenlerin doğru olmadığını belirtmek mümkün değildir. Buna karşı anlatılan yanlışlar yerlerinde korunmaktadır. Gayretlenmek, yanlıştan dönme erdemini göstermenin, ölü toprağını silkelemenin zamanıdır.

Türkülerimizin kaynağından dinleyene ulaşması sırasında karşılaşılan problemler, yapılması gerekenler, türkü kahramanları, kaynak kişiler, derleyenler, notaya alanlar, repertuar kurulları, meslek örgütleri ve sanatçıların manevi ya da vicdani sorumluluklarına ilişkin düşüncelerimi arz edeceğim...

Öncelikle TRT, konservatuarlar, meslek kuruluşları ya da müzik alanındaki sivil toplum örgütlerinin anlayışlarını güncelleme sorumluluğundan ve günümüz realitesinden söz etmek gerekir.

Günümüze kadar Türk Sanat müziği ile halk müziğini bir birinden ayırmak amacıyla bazı kıstaslar oluşturulmuştur. Önde gelenlerini Nida Tüfekçi yazıya dökmüştür. Buna göre, halk müziği ürünlerinin sahibi bilinmeyecek, halk tarafından benimsenip, onun ifadesine bürünecek, kulaktan kulağa verilerek hayatını sürdürüyor olacak, geleneği ve derin geçmişi bulunacak, mekân içinde yaygın ve halkın ortak malı olacak, yöresel dil ve müzik özelliklerini bünyesinde taşıyacak, iddiasız olacak, kişisel yapım olmayacak.
Günümüzün sosyal, ekonomik, bilişim ve iletişim dünyasında bu görüşlerde direnmek, Türk halk müziğini, üretimi tükenmiş, müzelik eserler olarak varsaymak, elde kalanları kelaynak kuşlarından daha özenle korumak gerekir.

Çünkü günümüzde yerde yakılan türkünün iki köy ötede yakıcısının bilinmemesi, kulaktan kulağa yayılması, gittiği yerlerde değişimleri uğraması anonimleşmesi mümkün değildir. Türkülerin nesli tükenecek midir?