Türk edebiyatının, bilinen başlangıcından bu yana kullanılan şiirdeki hece ölçüsüne Türk şairler olarak milli ölçümüz olarak bakıyoruz. Hece şiirinde mısralardaki yedili, sekizli, on birli, on dörtlü gibi hece sayısının eşitliği ve durak kuralı yanında bir de mısra sonlarında uyak (ayak- uyak) bulunması özelliği önemli hususları teşkil etmektedir. Milli ölçümüze sadık kalan şairlerimiz şiir yazarken veya doğaçlama söylerken şekil bakımından bu ana özelliklere dikkat ederler.

Birçok yeni şairimiz tarafından bilinmeyen ilk Türk şiirinin yani İslamiyet öncesi Türk şiirinin bir takım özellikleri daha vardır ki; bunlardan birisi de bol aliterasyonla mısra başı kafiye kullanılışıdır. Özellikle Maniheist ve Budist Uygur Türk kültür çevrelerinde yaratılıp günümüze kalan halk şiiri örneklerinde uyağın mısra başlarında da olduğunu görüyoruz. Sözcüğün başı ünlü harf ile başlıyorsa tek sesle ünsüz ile başlıyorsa genelde iki sesle uyak yapılır.

İlk Türk şairlerinden olan Aprın Çor Tigin'in bir şiirinden bir bölüm:

‘‘Kasınçıgımın ö(yü)
Kadgurar men
Kadgurduk(ca) kaşı körtlem
Kavışıgsayur men

Öz amrakımın öyür men
Öyü evirür men ödü. . . çün
Öz amrak(ımın)
Öpügseyür men

Barayın tiser
Baç amrakım
Baru yime umaz men
Bagırsakım
……………….’’
Bugünkü Türkçe ile

‘‘Yavuklumu düşünüp
Kaygılanıyorum;
Kaygılandıkça, kaşı güzelim,
Kavuşmak istiyorum!

Öz sevgilimi düşünüyorum;
Düşünüp durdukça. . .
Öz sevgilimi
Öpmek istiyorum!

Gideyim desem,
Güzel sevgilim,
Gidemiyorum da;
Merhametlim!
………………….’’
Bir başka eski Türk şiirden bir bölüm:

‘‘Tüpinte ol ok ma ölmeki bar
Tünerik tamuka teşmeki bar
Tümenlig yekler kelir tiyür
Tumanlıg yekler ayar tiyür

Tünerig tünçüle basar tiyür
Tunumlug ( . . , ?) tegir tiyür
Töş üze olurup tültürür tiyür
Tanmış özütler taşıkar tiyür

Tardıç teg et'özin kodur tiyür
Tavarı turkuru kalır tiyür
Tertrü saçlıg kurtga yek kelir tiyür
Tolılıg bulıt teg tunkı kaşlıg tiyür’’

Bugünkü Türkçe ile:

‘‘Sonunda yine şu ölmesi var,
Karanlık tamuya düşmesi var;
Binlerce şeytan gelir derler,
Dumanlı şeytanlar hükmeder derler.

Karanlık gece gibi çöker derler
Sıkıntı (yüreğe) düşer derler
Göğse oturup bastırır derler,
İnkarcı ruhlar çıkar derler.

Ardıç(?) gibi bedenini bırakır derler,
Malı mülkü cümle kalır derler,
Aksi, kıllı, kart şeytan gelir' derler,
Dolulu bulut gibi çatık kaşlı derler.’’

Benzer örneklerden esinlenerek: Türk şiirinin geçmişini benimsemek, şiir kültürünü yaşatmak ve aynı zamanda şiirde mısra başında da kafiyenin olabileceğini belirterek Gülce Edebiyat Akımı olarak Türk hece şiirinde mısra başındaki ilk sözcükle kafiye yaparak ‘Yiğitçe’ adını verdiğimiz yeni bir nazım türü ortaya koyduk, örnek şiirler yazdık, yazmaya devam ediyoruz.

Bir takım edebiyat çevrelerince modern şiirin tanımı yapılırken: Türk şiirinin hece veznine dayandığı ancak 19. yüz yıl itibariyle Türk şiirinin batı edebiyatı etki alanına girdiği ve vezinsiz kafiyesiz şiirler yazılmaya başlandığı belirtilir hep. Fransız sembolistlerinin etkisiyle Servet-i Fünûn’dan özellikle 1937’den sonra Türk şiirine yeni bir soluk getirdiği düşünülen serbest şiirin Orhan Veli, Oktay Rıfat, Melih Cevdet Anday gibi şairlerle başlayıp geliştiği yazılıp çizilir.

Bu tür talihsiz açıklamalar Türk şiirinin geçmişini bilmemekten kaynaklanmaktadır. Bize ait olan önemli bir değeri yabancılara kaptırma gibi bir yanılgıdan kurtulmak ve öz değerlerimize sahip çıkmak için eski Türk şiirinin bir diğer özelliği olan serbest şiirin de batı kökenli değil atalarımızın kullandığı bir nazım türü olduğunu hatırlamakta fayda vardır.

Serbest ölçü ile şiir yazan şairlerimizin serbest şiirin kökeninin bize ait olduğunu bilmesi ve benimsemesi adına serbest ölçü ile şiirler yazdığımız gibi özellikle tutucu çevrelerden eleştiri almamıza rağmen bu ölçü birimini yine milli şiir ölçümüz olan hece vezni ile kucaklaştırarak ‘Buluşma’ adı verdiğimiz nazım türü ile eserler vermeye çalışıyoruz.

Gülce Edebiyat Akımı olarak dayanaktan yoksun üretimler yapmak yerine köklerimize sarılmayı bir görev biliyoruz. Yukarı da verdiğimiz örneklerle beraber bir örnek daha:
. ‘‘……………………..
Kök böri teg sini (birle) yorıyın
Kara kuzgun teg toprak üze kalayın
İgke kömüri
. Bilegüke yarı teg bolayın

Erklig ulug iligimiz erür siz
Altunça tommıg
Tomlunça tommış
Kutlug bilge begümüz erür siz

Y(i)me kalın kara bodununguznı
King koyunguzda
Uzun etekingizde
Küyü küzedi tutup açınu igdür siz
………………………….’’

Bugünkü Türkçe ile:
‘‘ ………………………………
Boz kurt gibi senin (ile) varayım,
Kara kuzgun gibi toprak üstünde kalayım;
Hastalığa kömürü,
Biley taşına tükmüğü gibi olayım!

Kudretli ulu hakanımızsınız;
Altın gibi yuvarlak,
Top gibi yuvarlak,
Kutlu bilge beyimizsiniz!

Ve çok sayıda halkınızı
Geniş koynunuzda,
Uzun eteğinizde,
. Koruyup gözetiyor, bakıp besliyorsunuz.
………………………..’’

Mensur şiir ile ilgili yanlışlar: Mensur şiirin de yine 19. yüz yıl Fransa doğumlu olduğu ve C. Baudlaire ve S. Mallerme'in mensur şiirler yazdığı işlenir. Türk edebiyatına Şinasi’nin çevirileri ile geçtiği ve Mehmet Rauf'un ‘Siyah İnciler’i, Yakup Kadri'nin ‘Okun Ucunda, Erenlerin Bağından’ adlı yapıtları mensur şiire ilk örnekler olduğu söylenir. Ayrıca Tanzimat Edebiyatı döneminde Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamit'in de mensur şiir denemeleri yaptıkları belirtilir. Türk mensur şiirinin ilk temsilcisi olarak ise ‘Aşkımın Mezarı’ adlı yazısı, ‘Mensur Şiirler’ ve ‘Mezardan Sesler’ başlığıyla yayımlanan eserlerinden ötürü Halit Ziya Uşaklıgil ismi öne çıkartılır.

Mensur şiir, Servet-i Fünun döneminde yaygınlaşır. Halit Ziya Uşaklıgil’i Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit, Ahmet Hikmet, Celal Sahir, Faik Ali gibi şairler izler.

Bazı hakikatlere rağmen, mensur şiir de Fransa'nın malıdır demek Türk edebiyatının derinine inmemek, işin kolaycılığına kaçmak ve batı hayranlığına teslim olmaktan başka bir şey değildir. Fransız edebiyatına övgüler dizerken kendi edebi köklerimizden uzaklaşmak, derinliğine ve içeriğine erişmeye çalışmamak Türk edebiyat çevrelerine ve Türk şairine yakışmayan bir davranıştır.

Türk şiirinin ortaya çıkışı ile ilgili çalışma yapan Prof. Dr. Talat Tekin bu konuda da şöyle demektedir: ‘‘Ünlü Sovyet Türkologu Stebleva Orhun yazıtlarında manzum bölümler var deseler de ve Korş'a göre de örnegin, Kül Tigin anıtının güney-dogu yüzündeki şu parça:

bunca bitig bitigme
(men) kül tigin atısı
yollug tigin bitidim
yigirmi kün olurup
bu taşka bu tamga
yollug tigin bitidim

Bunca yazıyı yazan
(ben) Kül Tigin yeğeni
Yolluğ Tigin yazdım
Yirmi gün oturup
bu taşa bu duvara hep
Yolluğ Tigin yazdım

manzum denilse de, Fuat Köprülü de bu görüşü destekleyip ve Alp Er Tunga Destanı gibi bir mersiye saysa da’’ diyerek bunun doğru olmadığını belirterek ‘‘Kitabede olmayan 'men ' sözcüğü eklenerek yedi hece tamamlanmış ve takip eden cümleyi yedi heceye bölüp alt alta yazarak sözde bir manzum parça yaratmıştır. Bu sözde manzum parça gerçekte şöyledir : ‘Bunça bitig, bitigme kül tigin atısı yol(1)ug tigin bitidim. Yigirmi kün olurup bu taşka bu tamka kop yol(1)ug tigin bitidim’ Görüleceği gibi bu iki cümle ve arkasından gelen cümleler de desteklemektedir ki manzum özelliklerini taşımamaktadır. Oysa bu kısım kitabenin hatime kısmıdır ve kitabenin tamamında olduğu gibi manzum değil mensurdur.’’

Buradan şu sonuca varmak mümkündür. Kitabelerin mensur olarak yazıldığı ve mensur şiirin Fransa'nın değil bizim olduğu gerçeğidir.

Köklerimizden beslenerek yeni ürünler ortaya koymak her Türk edebiyatçısının boynunun borcu olmalıdır.

Kaynak: İslam Öncesi Türk Şiiri: Prof. Dr. Talat Tekin
http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/tekin_03.pdf

Osman Öcal