ATİNA DEVRİ
'[ MÖ. '590,-323 ]

Bundan evvelki kahramanlık devrinin Homer, Fisagor, Safo, Ezop gibi en bellibaşlı şahsiyetleri hep asıl Yunanistan haricinden, hep garbî Anadolu veya adalardandır. Fakat İranlılarla Yunanlılar arasındaki Medya harplarından sonra Atina bütün Yuna'n sitelerinin başbuğu oldu. Hele Perikles devrinde Atina artık medeniyetin son kemaline varmıştı. Kırk yıl hükümet süren o büyük adamın adı, bütün asra verildi. Hem en kudretli bir hatib, hem yüksek devlet adamı, hem mahir kumandan, hem şanlı bir demokrat; hem de edebiyat ve sanatın büyük himayecisi. Dehası her sahada en kuvvetli bir şekilde tecelli eden dev adam. Onun asrı Yunan edebiyatının altın devri oldu.

Bir defa ondan evvelki kahramanlık devrinde şi'rin destan, hikmet, lirizm ve hamaset gibi nevileri başlamıştı Homer bu devirde dahi rakibsizdir. Fakat şiirin diğer sahaları, lirizm ve kesidecilik Anakreon Simonid ve Pendar ile büsbütün yükseldi.

Sonra şiirde trajedi ve komedi diye iki büyük ve yepyeni vadinin açılması bu Atina devrine nasip olmuştur. Eşil, Sofokl ve Öripid trajedinin üç dehası halinde yükseldiler. Aristofan komediyi yarattı.

Yunan edebî NESRİ de bu devirde meydana gelmiştir. Kahramanlık devrinde YALNIZ ŞİİR VARDI. ATİNA DEVRİNDE Herodot'un ttarihiyle nesir doğdu ve sonra tarih vadisinde onu Tüsidit ve Ksenefon takip etti. NESRİN İKİNCİ SAHASI hitabette göründü. Başta Perikles'in kendisi olmak üzere Eşin ve hele Demosten Yunan hatipliğini kendine erişilmez bir eşsizliğe çıkardılar. NESRİN ÜÇÜNCÜ SAHASI FELSEFE de tecelli etti. Eflâtunların ve Aristoların eserleri yalnız fikir ve feksefenin değil edebiyatın da abideleri oldu.Şiirde lirizm, trajedi, komedi; nesirde tarih, hitabet, felsefe; siz edebiyattaki, bu altın devrine güzel sanatlarda Fidyas, Poliklet, Lizip... Gibi ebedî heykeltraşları da ilâve ediniz. Perikle's -devri sahiden bütün deha devlerinin toplandığı bir mucize asrıdır.

LİRİK ŞÎÎR:

Bu devirde şairler en çok vatanın şerefini, zaferleri ve ilâhların kudretini terennüm ettiler. Yukarda ismi geçen'üç büyüktrajedi dahisinin eserlerinde de yer yer lirik şiirler vardır. Yalnız trajediye bağlanmayarak sırf lirik şiirde kalanlardan üç mühim simayı sırasiyle görelim.

ÂNACREÖN [559-478]

Teos'da (şimdr İzmir'' vilâyetinin Seferihisar kazasının 'Sığacak nahiyesi merkezi) doğdu. Uzun zaman Sisam adasında yaşadı. Âdanın'"prensi kendisine beş talan '(30 bin 'altın- frank) verdi- Zavallı şair bu hazineyi nerede saklayacağım diye iki üç güîı huzursuz ve uykusuz kaldı. Nihayet götürüp paraları prense iade etti.
Lafonten bu sergüzeştten meşhur bir masal çıkarmıştır. 85 yaşında iken bir üzüm çekirdeğinin boğazında kalmasından boğularak ölmüş. O, türküleriyle meşhur. Bunlara kendi ismine'izafeten «Anakreontik» denir. Bunlar, bugünün muasır şarkılarına yaklaşan şiirlerdir. Şetaret, tazelik, letafet. Bir .çok şairler onır'takiid etmek istedi, kimse, ona yaklaşamadı.

SİMONİDİS. (Simonid) '.(558-468)

Anakreon'un dostu "ve Pendar'ın üstadıdır. Devrin bütün* büyük adamlarının takdir ve teveccühünü kazandı. Mağrur bir prens kendini istihfaf etmek isteyince,«Unutma ki sen de bir insansın» dedi. Prens ; sonra bu dersi acı tecrübelerle* hatırlamak mevkiine düştü. 87 yaşında iken Sicilya'daki Siragüz kralına gitti. Hakimane irşadlarile kralı tenvir ediyordu. Çok hürmet gördü. Üç sene daha orada şeref ile yaşayarak öldü.

Simonid lirik şiirlerin her sahasında kalem oynattı. İlâhiler, kasideler, mersiyeler ve zafer türküleri yazdı. meşhur termopil müdafiilerini yüksek bir şiirle terennümden sonra onlara şu kitabeyi bıraktı. <> O hem şair, hem filozoftu. Şiiri felsefesine tatlılık ve felsefesi de şiirine özlülük verdi.

PİNDAROS(Pendar)(520-440):

Teb'de doğdu. Simonid'in şakirdidir. Fakat Yunan kasideciliğinin en yüksek mertebesine çıktı. Pendar kadar hayatında takdir edilmiş bir şair pek azdır. İranlılara karşı büyük zaferi kazanan kumandanlar arasında, Yunan halkı, onun ZAFER ŞİİRLERİNE bayılarak, o şiirleri yazanı da o zaferleri kazananlarla müsavi gördü. Atinalılar ona bir abide ve heykel yaptılar. Başında taç, dizinde kitap ve elinde rübab...

Makedonya kralı Teb'i alıp ta şehri ateşe verdiği zaman o kendi evinin kapısına şu levhayı astı: «Şair Pendar'ın evine dokunmayınız!» Eve kimse dokunmadı.

Pendar da üstadı Simonid gibi lirik şiirin her sahasında hünerini gösterdi. Asıl haşmeti «Zafer şarkıları» nda tecelli eder. Bu şarkılardan ancak 45 tanesi intikal edebilmiştir. Lâtin belâgatcısı Kintiliyen onu Yunan lirik şiirinin en başına geçirdi. Hele lâtin lirik şiirinin en ünlü dehası Horas, hükümlerinde daima isabet gösteren o doğru görüşlü şair, Pendar'ın şiirlerindeki uluvviyete hayrandır: «Bu, coşkun sularla gürül gürül akan bir seylabdır ki önüne ne geçerse sürükler götürür. Fakat diğer taraftan da bu, altın kumlu bir yatak içinde çiçekli iki kıyı arasından berrak sularile akan bir ırmaktır. Bu bir arıdır ki balını yapmak için her çiçekten en kıymetli ne alınacaksa onu topladı.»

Şiirinin hassaları:

Asalet, büyüklük, ulviyet ve ihtişamdır. O, zafer kasidecisi idi.
Zaferi terennüm için meşhur muzafferler ve harp kahramanları kâfi gelmezse o, bunu bulmak için ecdada gider, o da yetişmezse olimp oyunlarına uğrar, çelenk alan genç atletlere o da kasidelerini diğer bir çelenk gibi sunardı.

Yunanlılar onun kasidelerinden birini Atena mabedine altın harflerle yazdılar. Kendisi şairlerin sultanı olduğu gibi sultanların da şairi idi. Hem kendi büyük, hem büyüklerin meddahı... Volter onun bu tarafına işaret e-derek onun için: «Kralların, yahut, arabacı atletlerle yumruk kavgacılarının ulvi öğücüsü» dedi.

Onun şiirlerinde anlaşılmayan bazı karanlık noktalar da var. Bunlar şüphesiz bizim o zamanları bilmeyişimizden ileri geliyor. Şimdi bize karanlık gelen o noktaları o zamanki Yunanlılar elbette ap aydın anlıyorlardı. Pen'dar hayal kudreti, uslûb parlaklığı ve medihcilik gibi bakımlardan bizim Nef'iye benzer.


-----------------------------Devam Edecek---------------------

Edebiyat Dersleri
Konu:Yunan Edebiyatı-Atina Dönemi